საჩუქარი ”ვაგნერიტესგან”

ROUTLEDGE ENCYCLOPEDIA OF PHILOSOPHY


Updated!



10 ტომად (9169 გვერდი) PDF

http://files.ge/file/60207/REP-rar.html





ENCYCLOPEDIA OF SOCIOLOGY

Updated!






5 ტომად (2200 გვერდი) PDF

http://files.ge/file/60194/EoS-rar.html

ENCYCLOPEDIA OF RELIGION



14 ტომად (10,000 გვერდი) PDF
http://bin.ge/?d=E277DCD9




ENCYCLOPEDIA OF PHILOSOPHY



მეორე გამოცემა, 2006, 10 ტომად, PDF

http://bin.ge/?d=47057B29

---Постиндустриальное общество и культура постмодерна---

Становление постмодерна, как правило, связывается с событиями, происходящими исключительно в области философии, науки, искусства, политики, то есть, если воспользоваться терминологией Маркса, в сфере надстроечных явлений. Складывается такая ситуация, что за рамками остается такой существенный фактор для становления и развития постмодернистских тенденций, как преобразования в производственной сфере. Известно, что эти изменения наиболее адекватно описываются теорией постиндустриального общества, основу которой положили Д. Белл, Д. Рисман, А. Тоффлер, З. Бжезинский, Дж. Гэлбрейт, А. Турен и др. Сам термин "постиндустриальное общество" родился в США – на рубеже пятидесятых-шестидесятых годов американский социолог Даниел Белл широко его использовал в своих лекциях для характеристики нового этапа американского капитализма. Первоначально постиндустриальное общество рассматривалось в рационалистических понятиях линейного прогресса, экономического роста и повышения благосостояния, связанных с процессами технизации труда. Затем этот термин наполняется новым содержанием. С конца 60-х начинает развиваться теория постиндустриального общества (1), отличительными чертами которого называют массовое распространение творческого, интеллектуального труда, качественно возросший объем и значение научного знания и информации, развитие средств коммуникации, преобладание в структуре экономики сферы услуг, науки, образования, культуры над промышленностью и сельским хозяйством. Постиндустриальное общество начинает рассматриваться как качественно новая ступень развития не только Запада, но и всего человечества (2). В 70-е и 80-е годы концепция постиндустриального общества развивается главным образом как футурологическая и социологическая теория, призванная описать воздействие новейших информационных технологий на социум. Так, Д. Белл заявляет, что в наступающем столетии решающее значение для экономической и социальной жизни, для способов производства знания, а также для характера трудовой деятельности человека приобретет развитие нового социального уклада, зиждущегося на телекоммуникациях. Становление, постиндустриального общества он связывает с развертывающейся революцией в организации и обработке информации и знаний, в которой центральную роль играет компьютер (3). Компьютер, по мнению американского социолога, является символом и одновременно материальным носителем технологической революции – именно компьютер коренным образом трансформирует общество второй половины ХХ века (4). Таким образом, ключевая роль в новом обществе отводится информации и электронным средствам, обеспечивающим техническую базу для ее использования и распространения. В связи с этим, широкое распространение получил термин "информационное общество", в общем-то, дублирующий понятие "постиндустриальное общество", и использующийся для обозначения цивилизации, в основе развития и существования которой лежит особая субстанция, именуемая "информацией", обладающая свойством взаимодействия как с духовным, так и с материальным миром человека и, тем самым, определяющая одновременно и социокультурную жизнь человека, и его материальное бытие.
Следует отметить, что у теоретиков постиндустриального общества не наблюдается единого мнения по поводу названия новой стадии социального развития – так для ее характеристики наряду с понятием "информационное общество" используются довольно широкий спектр эпитетов: "сверхиндустриальная цивилизация" (Тоффлер), "научное общество" (М. Понятовский), "телематическое общество" (Д. Мартин), "технотронное общество" (З. Бжезинский). Но чаще всего для обозначения нового общества употребляются термины, содержащие приставку "пост". Так, У. Дайзард отмечает, что стремление выразить сущность нового информационного века вылилось в целый калейдоскоп определений. Дж. Лихтхайм говорит о постбуржуазном обществе, Р. Дарендорф – посткапиталистическом, А. Этциони – постмодернистском, К.Боулдинг – постцивилизационном, Г. Кан – постэкономическом, С. Алстром – постпротестантском, Р. Сейденберг – постисторическом, Р. Барнет вносит в этот калейдоскоп прагматическую нотку, предлагая термин "постнефтяное общество". Большинство этих эпитетов восходят к понятию "постиндустриальное общество", популяризованному гарвардским социологом Д. Беллом. Общая приставка этих терминов, по мнению Дайзарда отдает каким-то осенним чувством увядания, свойственным нашему веку, – ощущением конца (5). Что касается "ощущения конца", то с этим можно согласиться, но, конечно, не "конца света", а скорее законченности определенной исторического и мировоззренческого периода. А употребление терминов, содержащих приставку "пост" для характеристики наступающей эпохи во многом обусловлено тем, что она находится лишь в стадии становления, и у теоретиков в полной мере не сложился ее образ, позволивший бы им оперировать более содержательными понятиями.
Идеологи постиндустриального общества в своих социально-философских построениях предлагают особое видение исторического процесса, которое можно охарактеризовать как трехстадийную концепцию. Они утверждают, что социум проходит три стадии развития – аграрное или доиндустриальное, индустриальное, постиндустриальное или информационное общество. Так, рассуждая в рамках данной парадигмы, Тоффлер называет зарождающуюся цивилизацию "обществом третьей волны", хотя, следует отметить, этот эпитет получил меньшее распространение и, в общем-то, для научного понятия носит несколько образный и излишне метафоричный характер.
Так или иначе, наиболее распространенными понятиями, применяемыми для обозначения новой стадии социального развития, будут "постиндустриальное общество" и "информационное общество". Возникает вопрос, какое из них наиболее адекватно описывает реальность на рубеже третьего тысячелетия, и какому из них отдать предпочтение? По сути дела, данные термины являются близкими, если не идентичными по своему содержанию, ведь постиндустриальное общество по существу является информационным, так как определяющим в нем видом деятельности является информационная деятельность. В этом смысле понятие "информационное общество" более конкретно чем "постиндустриальное", но, вместе с тем, их общий недостаток в том, что они в определенной мере абсолютизируют научно-технологическую составляющую наступающей эпохи, а последняя отнюдь не исчерпывает всего социокультурного пространства. Очевидно, наиболее заметными процессами, характеризующими современное общество, будут процессы информатизации, но, нельзя не отметить, что наряду с ними происходят и другие, не менее знаковые для эпохи события, например, смена мировоззренческих установок, изменение подходов в научном познании, пересмотр ориентиров в социально-политической практике и т.д.. Таким образом, характеристика общества в качестве "информационного" или "постиндустриального", указывает на довольно ограниченный срез социальной действительности, главным образом, связанный с развитием новых информационных технологий, что уместно на социологическом уровне рассмотрения, но недостаточно для философского обобщения всей совокупности перемен, происходящих в обществе конца второго тысячелетия.
С философской точки зрения более удачным для обозначения формирующейся с конца 60-х годов социокультурной реальности будет понятие "постмодерн", так как, по сравнению с "информационным обществом", оно является более общим по своему объему, и с его помощью можно охватить практически все сферы и подсистемы общества. Собственно говоря, теорию постиндустриального общества правильней будет считать одной из социологических доктрин, выражающих постмодернистское мировоззрение. Но значение этой теории для осмысления сущности постмодерна довольно велико, так как она дает ключ к пониманию научно-технической основы постмодерной культуры. Исходя из этого предположения, попытаемся сопоставить постмодернистские тенденции в культуре с результатами распространения новейших технологий, характеризующих постиндустриальное общество и отличающих его от предшествующих стадий развития социума.
Как уже отмечалось, когда описывают постмодерное общество, то, как правило, рассматривают произошедшие в последние десятилетия ХХ века изменения в культуре и при этом оставляют за бортом достижения научно-технического плана. Или, в лучшем случае, разграничивают понятия "постиндустриальное" и "постмодерное", относя первое к обществу, а последнее к культуре, проводя между ними искусственный рубеж. Быть может, подобные взгляды связаны с ощущением несовместимости постмодернистского мировоззрения, которое отказывает разуму в его притязаниях на всемогущество, и теорией постиндустриального общества, отдающей фундаментальную роль информационной деятельности, невозможной без посредничества науки и техники, то есть, в итоге, рационального знания. Но существуют ли реальные основания для того, чтобы считать постмодернизм антисциентизмом? Если постмодернизм отвергает глобальные проекты переустройства мира средствами разума или метарассказы тотализирующие социальную реальность, то это еще не значит, что он выступает вообще против развития научных технологий. Да и возможно ли говорить о современном обществе, рассматривая его вне технологического контекста: уже сам факт, что данный текст, набран на клавиатуре персонального компьютера и опубликован в Интернете, а не напечатан на пишущей машинке и издан в бумажном журнале, говорит сам за себя. Влияние новейших электронных технологий на жизнь общества и отдельного человека столь велико, что попытка абстрагироваться от них при рассмотрении любой области реальности конца ХХ века, едва ли выглядит разумной. Постмодернизм признает технологический характер современности и стремится осмыслить и воплотить его в своих категориях. Если обратиться к классической работе Ж.Ф Лиотара "Состояние постмодерна", то в ней вхождение в общества в постсовременный период французский философ связывает с процессами всеохватывающей информатизации, которые стали одной из причин изменения статуса знания и возникновения специфического постмодернистского видения мира (6).
С целью обоснования заявленной позиции, рассмотрим в чем именно сходятся постмодернистская и постиндустриальная теории, и на основании чего возможно провести между ними параллели. В этой связи обозначим специфику происходящих изменений в экономике развитых стран Запада в последние десятилетия. В производственной сфере главные перемены в основном связаны с переходом от массового характера производства к мелкосерийному – принцип стандартизации постепенно сменяется принципом разнообразия. С технической точки зрения, это стало возможным благодаря внедрению новейших компьютерных технологий. В свою очередь, успех технологий, разрушающих унифицированный подход в производственно-экономической сфере, во многом обусловлен стремлением человека вырваться из оков единообразия, которые породила механизация докомпьютерного периода. С философской точки зрения, массовое производство и потребление, массовое тиражирование культурных стандартов и норм восприятия действительности, является выражением примата целого над частным, общего над отдельным, единого над множественным. Подобные установки свойственны индустриальной стадии капитализма, которая наиболее полно выражает идеологию модерна как "великого проекта" европейской культуры. Многие считают апофеозом модерна лагеря Дахау и Освенцим(7), в которых радикальным образом устранялись национальные различия (путем устранения самих наций), но есть и другая, не менее показательная сторона модернистского проекта – устранение различий между людьми под воздействием массовых технологий. Трудно вести речь об индивидуальности в индустриальном модернистском обществе, когда миллионы людей просыпаются в одно и тоже время, затем покидают свои квартиры, устремляясь в переполненном транспорте из пригородов к месту работы, где их ждет рутинный механический труд. Отработав положенные часы, они одновременно возвращаются в свои типовые квартиры, где проводят досуг читая одинаковые газеты и смотря одни и те же телепрограммы, предлагаемые индустрией бездумного времяпровождения. Почти в один момент со своими соседями они гасят в комнатах свет, а следующий их день будет мало отличаться от предыдущего. У человека не только не остается времени побыть наедине с собой, о чем в свое время говорил Герберт Маркузе(8), но и вообще возможности быть собой. Таков итог подмены индивидуальных ценностей общими идеями, которые при использовании индустриальных технологий превращают общество в тотальность, подавляющую конкретную личность.
Возможность преодоления подобной ситуации теоретики постиндустриального общества видят в развитии технологий, главным образом электронных, то есть, резервы гуманизации техники, по их мнению, следует искать в развертывании самого технического прогресса, а не отказа от него. Как уже отмечалось выше, только с развитием компьютерной технологии, стал возможным отход от массификации производства – производство стало более гибким и нацеленным на удовлетворение самых разнообразных потребностей. Но, вместе с тем, связывать переход к новому историческому периоду только лишь с научно-техническими достижениями, было бы не слишком корректно: в этом случае имел бы место отход на позиции технократизма, что идет в разрез с постмодернистским мировоззрением, так как утверждает приоритет одной сферы над всеми остальными. Рассуждая в данном русле, Тоффлер подчеркивал, что демассификация производства происходит параллельно с утверждением новых стилей труда, новых ценностей, нового разнообразия, и эти изменения не сводятся только лишь к экономической сфере, они носят глобальный характер, проникая во все области жизнедеятельности людей. По его мнению, изменения в неэкономических сферах как раз и помогут определить, что происходит в сфере экономической (9). Пожалуй, именно Тоффлер, был наиболее глубоким мыслителем из плеяды теоретиков постиндустриального общества; именно он подчеркивал масштабность изменений в обществе конца ХХ века, выводя их далеко за рамки технических и телекоммуникационных новаций. "Во все большей степени, – отмечал он, – люди осознают, что вокруг нас формируется новая культура. И дело не только в компьютерах… Это новые установки по отношению к труду, полу, нации, досугу, авторитетам и так далее"(10). Таким образом, можно сделать вывод, что преобразования в производственно-экономической и научно-технической сферах следует описывать в контексте общекультурных изменений, происходящих в последних десятилетиях ХХ века, то есть исходя из реалий культуры постмодерна и особенностей постмодернистского мировоззрения.
Для того чтобы получить интегральную картину общества, называемого постиндустриальным или информационным, охарактеризуем его в терминах постмодернистской философии. Будем исходить из того, что основными категориями, описывающими реальность постмодерна, являются плюрализм, децентрация, неопределённость, фрагментарность, изменчивость, контекстуальность. Рассмотрим, какие реальные процессы в обществе "третьей волны" могут быть описаны с помощью данных понятий.
Принципы плюрализма, децентрации, фрагментарности, являющиеся определяющими для постмодернизма, выражаются прежде всего в утверждении разнообразия как основного лейтмотива постиндустриального общества. Если говорить об экономике, то разнообразие обнаруживается не только в типах техники, товарном ассортименте и видах услуг, но и в потребности в широком спектре различных профессий. Причем рабочий "третьей волны" мыслится уже не как придаток конвейера, которого можно заменить любым другим, а как разносторонне развитая, изобретательная, инициативная личность. Как справедливо отметил Тоффлер, если технология второй волны содействовала единообразию, технология третьей волны обеспечивает социальное разнообразие (11). Естественно, разнообразие как характеристика постиндустриального общества воплощается не только в области экономики – оно пронизывает все сферы и подсистемы общества, изменения в которых могут быть описаны при помощи категорий постмодернистского мировоззрения. Утверждение разнообразия как некой фундаментальной основы гарантирует плюрализм, то есть равноправное существования самых разных позиций, и постиндустриальное общество создает определенные условия для реализации этого постмодернистского принципа.
С принципом плюрализма неразрывно связан принцип децентрации, воплощение явственно прослеживается в постиндустриальном обществе, ведь последнее фактически лишено того единого и основополагающего центра, вокруг которого вращается вся социальная жизнь. Это в полном смысле "мозаичное общество", которое то и дело меняет центры притяжения и отличается предельной подвижностью своих связей и зависимостей (12). Как отмечает социолог-постмодернист Зигмунд Бауман, время начальственных кабинетов, в которых рождались всеобъемлющие планы, во имя которых от каждого можно требовать послушания и согласованности действий, уходит в прошлое вместе с эпохой модерна. Мир больше нельзя моделировать как объект администрирования, обозреваемый с высоты стола генерального директора (13). Принцип единоначалия, который символизировал индустриальную эпоху, становится неуместным в постиндустриальном обществе. Децентрация охватывает практически все сферы общества наших дней: в производстве мы наблюдаем процессы демассификации и разукрупнения предприятий, в сфере управления происходит перераспределение властных полномочий центра в пользу регионов, а базисное планирование переносится на локальный уровень, а что касается доступа к информации, то новейшие электронные технологии предлагают невиданные доселе возможности для пользователей самостоятельно получать необходимые им сведения, независимо от цензуры центра.
Здесь следует отметить, что наряду с процессами децентрации и дифференциации в современном обществе имеют место и интеграционные тенденции. Так, налицо процессы экономической интеграции и образования наднациональных экономических и властных структур, например, становление Европейского сообщества. Одновременное наличие процессов дифференциации и глобализации мы имеем и в средствах массовой информации. Но, интеграция в эпоху постиндустриализма не предполагает господства центра, в данном случае речь идет скорее о некой координации, цель которой – успешное функционирование и развитие составных частей. Таким образом, в постиндустриальном обществе "третьей волны", налицо постмодернистские по своему духу процессы децентрации, но никак не анархии, так как децентрированные части не пытаются обособиться, а наоборот, стремятся к совместной деятельности, но уже с учетом индивидуальных, самобытных особенностей.
Принципы плюрализма и децентрации вытекают из общей установки постмодерна неприятия господства целого над отдельным. На эту же установку опирается и принцип фрагментарности. В общем его содержание сводится к утверждению, что универсальный мир модерна распался на бесчисленное множество разнородных фрагментов, и в этой пестрой мозаики уже невозможно выделить нечто абсолютное. Как отмечает Бауман, "для наших дней наиболее характерна внезапная популярность множественного числа… Сегодня мы живем проектами, а не Проектом"(14). В постмодерном мире уже нет места суперпроектам, вовлекающим людей в единое поле с целью их осуществления. "Техническая болезнь" гигантизмом, связанная с фетишизацией величины и размеров, уходит в прошлое. Постиндустриальному обществу чужды глобальные, "титанические" начинания, будь то "великие стройки коммунизма", "поворот рек" или отправка человека на луну, и не в силу того, что они не нужны, а из-за того, что им не предается излишнего значения. Эти, и подобные им "великие" проекты, интегрирующие огромные массы людей, а также связанный с ними пафос, неотвратимо уходят в прошлое.
Фрагментируется также и социальная структура общества. Некогда монолитные классы распадаются на подвижные социальные группы, с которыми индивид себя уже не идентифицирует. Если еще 30 – 50 лет назад жизненный путь человека и круг его общественных связей определялись в первую очередь тем, к какому классу или социальному слою он принадлежит, и лишь во вторую – его личными способностями, то "многомерный человек" постиндустриального общества может выбирать и строить по своему усмотрению те отношения, в которые он вступает с другими людьми, тем самым, последние все меньше и меньше слепо господствуют над ним, как это было в эпоху индустриального капитализма (15). В наши дни мало кто сомневается в искусственности и поверхностности любых стереотипов, и, как метко заметил Мишель Турнье, "униформа выходит из моды"(16). Что касается проблемы расовых и межэтнических отношений, то, по мнению Тоффлера, более ни одна расовая или этническая группа, ни одна религия или национальность не имеют монополии на привилегированное положение в мире: будущее не принадлежит какой либо расе, а белая интермедия будет заменена "техноцветным будущим"(17). Нет места в сегодняшнем обществе и всеобщему признанию отдельных личностей, – фактически дело обстоит так, что узкие группы людей признают своих собственных гениев. "Отождествление" с великими именами, героями современной истории становится все более затруднительным и менее уместным.
Социальное дробление неразрывно связано с утверждением фрагментарного, децентрированного образа мышления людей: постиндустриальное общество уходит из-под власти всеобъемлющих универсалий. А их власть, иногда агрессивную, иногда мягкую и незаметную, но, при этом не менее действенную, не следует недооценивать. Еще Герберт Маркузе, исследуя специфику развитого индустриального общества отмечал, что его характеризует господство над сознанием человека общих понятий типа "Нация", "Государство", "Партия", "Конституция", "Университет" и т.п. Казалось бы, говорил он, что этим универсалиям не соответствует ничего, кроме тех предметов, которые они представляют, но, тем не менее, они начинают действовать как самостоятельные сущности, причем сущности, зачастую решающие вопросы жизни и смерти. Таким образом, люди начинают выступать не как индивиды, а как "представители" Нации, Корпорации, Университета. происходит процесс идентификации личности со стоящей над ней сущностью – организацией, классом, национальностью, расой, и т.п., в результате чего индивидуальность подменяется довлеющей универсальной реальностью (18).
Процессы преодоления господства общих понятий и отождествления индивидов с ними постепенно набирают силу в постиндустриальном обществе, – Тоффлер смотрит на эту проблему гораздо оптимистичнее Маркузе, ведь, по его мнению, приход общества "третьей волны" качественно изменяет проблему идентификаций, которые становятся более кратковременными, так как люди принимают или отказываются от каких либо компонентов своих идентичностей быстрее, чем когда либо (19). Таким образом, можно сделать вывод, что сознание перестает быть "универсальным" и становится "клиповым", то есть отходит от общезначимых и постоянно воспроизводящихся схем мышления, отдавая предпочтение коротким, но при этом нестандартным и насыщенным мыслям.
Здесь уместно провести аналогию с характеристикой культуры информационного общества как блип-культуры. По мнению Тоффлера, вместо длинных "нитей" идей, связанных друг с другом, в сегодняшнем мире мы имеем дело с новыми образами и представлениями – "блипами" информации: короткими сообщениями, объявлениями, командами, заголовками новостей, отрывками из песни или стиха, коллажами и т.д., которые не согласуются со схемами и не поддаются классификации – отчасти потому, что они не укладываются в старые категории, отчасти потому, что имеют странную, текучую, бессвязную форму. Тоффлер считает, что сталкиваясь с блипами люди "третьей волны" чувствуют себя свободнее, так как не пытаются втиснуть новые данные в стандартные категории и рамки "второй волны" или просто заимствовать готовую идеальную модель реальности; вместо этого они желают устроить все на свой собственный лад, снова и снова изобретая приемлемые для себя модели, что ложится грузом тяжкого бремени, но, вместе с тем, и открывает большие возможности для развития индивидуальности, демассификации личности и культуры (20).
Вхождение фрагментарности в жизнь современного общества также связано с возникновением так называемой контркультуры. Как отмечает Этциони, движение контркультуры еще глубже подорвало рациональное мышление и легитимацию основного проекта, возвысив до уровня добродетели психологическое удовлетворение от небольшой работы, скромного потребления и открытых отношений с другими людьми, природой и самим собой, отношений, не измеряемых вещами. Подлинный рост, по его мнению должен усматриваться не в экономике, а в гармоничных отношениях между людьми и более глубоком понимании себя и других. Жизненность, которую люди потеряли в конце длинной цепи рациональностей, контркультура, какие бы она формы не принимала – "дети цветов", культура наркотиков, "коммуны", определенные культы – находит в непосредственном удовольствии, в свободном проявлении порывов, в нерациональном или иррациональном поведении, в заботе скорее о личностных, чем производственных нуждах (21). На самом деле, понятие "контркультура" представляется нам не совсем удачным, в том смысле, что по сути последняя не является единым целым, – речь должна идти скорее о множестве "контркультур", то есть различных маргинальных движений, противостоящих или просто расходящихся с основными, "легитимными" моделями поведения в обществе. Более того, со времени шестидесятых, когда контркультурные движения стали играть заметную роль в западном мире, произошло решительное изменение отношения к ним, да и вообще изменился их статус. Дело в том, что пласт контркультуры охватывает значительную часть сегодняшнего общества, что, в свою очередь, дает основание охарактеризовать его как общество "контркультур", причем последние утрачивают свой негативный оттенок. Таким образом, в обществе конца ХХ века нет единой культуры – существует множество различных культур, что и указывает на фрагментарную структуру современного общества. Положение дел таково, что некогда маргинальные субкультуры выходят на передний план: возникает парадоксальная ситуация – меньшинства, будь то национальные, сексуальные, религиозные, в своей совокупности оказываются в большинстве. Вместе с тем, подобная ситуация указывает на то, что мир становится ближе к человеку: последнему уже больше не надо подстраивать свою индивидуальность под общую идею, он может полноценно жить своей собственной жизнью, выбирая собственный фрагмент культурного пространства, не оглядываясь на общепринятые стереотипы. Собственно говоря, мир является фрагментарным с точки зрения стороннего наблюдателя, но, с точки зрения того, кто непосредственно включен в данный фрагмент – мир выглядит довольно целостным, ведь, зачастую, из всего многообразия реальности человеку доступен лишь его мир, его фрагмент, его собственноличная "контркультура", за пределы которой ему не суждено вырваться – не из за того, что это в принципе невозможно, а из-за того, что за пределами для него нет ничего значимого. Как писал профессор Сорбонны М. Маффезоли, "можно сказать, хотя бы в гипотетической манере, что homo economicus, устремленный вдаль, к господству над природой, и homo politicus, зачарованный властью и голосующий за или против нее, могли бы уступить место тому, кого можно назвать homo aestheticus, который интересуется прежде всего тем, как ощутить некие эмоции в рамках принадлежности к тем или иным малым группам"(22). Примечательно, что ведущие теоретики постструктурализма Ж. Делез и Ф. Гваттари, исследуя специфику проявлений маргинальности, также пришли к выводу, что в современном обществе налицо тенденция дробления макроскопических социальных образований с устоявшимися и определенными культурными стереотипами на малые группы со своей локальной культурой и маргинальными интенциями. Подобные микрогруппы французские мыслители назвали "племенами", обладающими собственной "племенной психологией", и в общей сложности образующие "племенную культуру", интегрированной на уровне "групповой солидарности". Постулируемый Делезом и Гваттари "новый трайбализм" является еще одним подтверждением реальности процессов культурной фрагментации в постиндустриальном обществе.
Несомненно, особую роль в формировании фрагментарной культуры играют телекоммуникационные электронные технологии. Именно они создают техническую возможность для создания сверхнасыщенного информационного поля, которое практически повсеместно окружает современного человека, но, при всей его вездесущности, воздействие его, носит скорее выборочный, адресный характер. В постиндустриальном обществе происходит отход от централизованного распределения информации, что проявляется в развитии телевидения в направлении увеличения числа каналов, адресованных на различные аудитории, а также распространения кабельного и спутникового телевещания. Практически неограниченные возможности для доступа к интересующей информации и для общения дает глобальная сеть интернет. Влияние информационных и телекоммуникационных технологий на дробление общества на множество различных малых групп заключается в том, что благодаря им, человек может находиться в том "фрагменте" информационного пространства, который ему наиболее интересен. Если телевидение – это коммуникативная система с односторонней связью, то сетевые компьютерные технологии дают возможность для двустороннего, интерактивного общения людей в режиме реального времени. В связи с этим, можно отметить В связи с этим можно амбивалентность сложившейся ситуации: с одной стороны, индивиду предоставляется потенциально неограниченный круг общения и информационного обмена, а с другой этот круг замыкается на довольно узком, но при этом, следует заметить, и наиболее близком для данного человека секторе. Налицо реальные возможности для свободного выбора предпочтительного круга интересов и общения, причем благодаря индивидуальному доступу к информационной сети, нейтрализуется влияние среды "номинальных" групп, в которые индивид включен и вынужден, так или иначе, подстраиваться под стереотипы принятого в них поведения.
Завершая рассмотрение проблемы фрагментарности в постиндустриальном обществе, следует отметить, что наряду с процессами дефрагментации, имеют место тенденции к так называемому "стиранию граней" между когда-то противоположными сущностями. Так, стираются не только грани, разделяющие классы, расы, нации и государства, не только границы между реальным и виртуальным, но и меняются специфические модели половой принадлежности: и это проявляется не только в повсеместной эмансипации, но и вообще в новом отношении к сексуальной идентификации, ведь не случайно "унисекс" как стиль поведения и самовыражения стал популярен в последнее время. С первого взгляда, может показаться, что "стирание граней" противоречит фрагментации, что эти две направленности противоположны по своему духу и взаимоисключают друг друга. Да, бесспорно, фрагментация предполагает прочерчивание новых граней, но, при образовании новых происходит стирание старых, в основном искусственных границ (23). таким образом, речь идет лишь о другом способе организации действительности, не накладывающем на реальность сетку из бинарных оппозиций, таких как истина/ложь, вещь/знак, субъект/объект, мужчина/женщина, норма/отклонение и т.п. Конечно, здесь возникает ряд проблем, связанных с потерей самости, растворением в обезличенном пространстве и т.п., но так или иначе, мир постиндустриального общества более не является разделенным на антагонистические пары, типа черное/белое – это мир, представляющий скорее мозаику, коллаж с бесконечным набором цветов, граней и форм.
Постмодернистская культура характеризуется особым отношением к игре как специфической человеческой деятельности, ведь именно свобода "языковых игр", по мнению Лиотара, является основой постмодернистского мировоззрения. Технологии постиндустриального общества позволяют расширить вхождение игрового начала в деятельность человека. В постиндустриальном обществе неожиданно воплощаются идеи Герберта Маркузе о том, что на смену "принципу производительности" должен прийти "принцип удовольствия"(24). По его мнению, человеку необходимо вырваться из пределов материального производства – царства отчужденного труда и погрузиться в мир игры и фантазии. Труд должен стать средством самовыражения и реализации индивидуальных способностей, и, как полагал Маркузе, это возможно при превращении его в игру, в разновидность отдохновения. По мнению В. Красильщикова, леворадикальные идеи Маркузе находят воплощение в… персональном компьютере. Компьютер открывает реальную возможность сделать труд своеобразной "игрой" и вывести человека из-под контроля технобюрократии. Характерно то, что первый персональный компьютер, собранный в 1976 году инженерами Джобсом и Возняком, был создан именно для игры, т. е. для того чтобы удовлетворить потребность "быть", потребность в самовыражении и творчестве (25). Таким образом, постиндустриализация связывается с превращением процесса труда в разновидность творческой деятельности, возможности для которой увеличиваются с вхождением в жизнь людей не подавляющей человека техники.
Еще одну параллель между постмодерной культурой и технологиями постиндустриального общества можно проследить на примере вхождения так называемого культурного измерения в производственно-экономическую сферу. Как отмечает П. Козловски, стандартные продукты для оптового рынка, т. е. продукты, имеющие нейтральный фасон, форму и пр. сегодня больше не пользуются спросом, в отличие от продуктов, чья мотивация на продажу не отвечает общему удовлетворению потребности, а обращена на какой-то определенный культурный слой (26). В экономике постиндустриального общества особая роль отдается символической, эстетической и психологической составляющим общей стоимости товара. Особое внимание начинает уделяться красоте технического изделия, которая состоит не просто в целесообразности, но в том, как данная вещь "входит в человеческое бытие"(27). Наиболее показательно тенденции гармоничного сочетания функционального, традиционного и эстетического компонентов проявляется в современном подходе к строительству. Сооружение современной архитектуры должно быть не только приспособлено к определенным функциям и обладать эстетической ценностью, но и обладать культурной значимостью, выражать дух и идентичность города и нации. О смене подходов в области архитектуры и строительства свидетельствует событие, произошедшее в 1973 году в американском городе Сен-Луис, где был взорван квартал новых благоустроенных домов, отмеченный в 50-е премией как образец воплощения самых прогрессивных строительных идеалов, но в которых никто не хотел жить: слишком стерильно и монотонно выглядело все. Таким образом, новейшие технологии в постиндустриальном обществе не могут рассматриваться вне контекста культуры, творения рук человеческих должны быть одухотворены, только тогда они не станут чуждой ему артефактной реальностью.
Научно-техническая революция поставила вопрос об использовании технологий, ведь последствия их необдуманного применения стали угрожать существованию самого человечества. Еще в 1964 году Маркузе заметил, что более невозможно придерживаться концепции "нейтральности" технологии, ибо технологию как таковую уже нельзя изолировать от ее использования (28). В связи с этим, к семидесятым годам возникла потребность в новой идеологии, которая могла бы оградить человека от подавления силой техники, которая, заметим, порою более эффективна, чем сила террора. С определенной степенью уверенности можно утверждать, что такую идеологию смогло предложить только постмодернистское мировоззрение. Именно утверждение постмодернистских взглядов, направленных против любых попыток абсолютизации и наделения привилегированным статусом какого-либо знания, сможет ограждить современное общество от реальной возможности превратиться в некое подобие оруэлловского государства, а ведь тотальность охвативших сегодня весь мир информационных сетей могла бы при определенном стечении обстоятельств, стать весомой предпосылкой для утверждения тоталитарного господства. Тем не менее, несмотря на установившуюся гегемонию информационной деятельности, попытки подчинить единому центру средства массовой коммуникации в настоящее время обречены на провал. Причину следует искать в том, что модернистская идеология больше не работает, ведь мир уже не представляет собой систему с четко выраженной осевой иерархией и императивным центром. В мире иронии и языковых игр более никакой текст не наделен особыми привилегиями и не может более звучать как манифест, претендующий на выражение общезначимой истины. Постмодернизм, таким образом, выступая против любых монополизирующих тенденций в культуре, является залогом недопущения тоталитаризма любого вида, а в особенности технологического.
Бесспорно, в рамках данного исследования не могут быть охвачены все изменения, произошедшие в обществе в последние десятилетия, но уже на примере описанных процессов, видно, что теория постиндустриального-информационного общества не может в полной мере раскрыть их сущность. Когда мы начинаем говорить о современном мире, мы неизбежно начинаем применять термины постмодернистской философии. Как уже отмечалось выше, сам эпитет "постиндустриальное общество" носит несколько сциентистский, технократический оттенок, невольно замыкается на научно-технической сфере и уводит в сторону от изменений в культуре в целом. Теория постиндустриального общества имеет скорее описательный характер, и лишь констатирует происходящие и назревающие изменения в обществе, а также дает некоторые футурологические прогнозы. Дополненная постмодернистским содержанием, она выходит с социологического на философский уровень рассмотрения нового общества и расширяет теоретическую базу его рассмотрения. Сегодня необходим обобщающий взгляд на весь информационный спектр, включающий электронные, телекоммуникационные, медиа- и виртуальные технологии , на их место и роль в жизни современного общества, и только с помощью средств постструктуралистской и постмодернистской философии возможно его достичь.
В свете особой роли постмодернистского подхода в осмыслении тенденций в обществе конца ХХ века, предлагается охарактеризовать его не только как постиндустриальное или информационное, но и как постмодерное, Данный термин более полно и адекватно описывает всю глубину перемен в современном нам мире, указывая на то, что определяющим фактором в его становлении является не только приход новых технологий, но и смена мировоззренческих установок, связанная с вытеснением модернистского способа мышления постмодернистскими умонастроениями.
В свое время Даниэл Белл ввел особую социологическую категорию "осевой принцип", с помощью которой стремился доказать, что общественные институты, отношения и духовные процессы не обусловлены каким-то одним фактором. Одни из них располагается по одной оси, другие по иной. Все зависит от того, какой осевой принцип избрать (29). Так, формационное деление в марксистской философии располагает ряд схем, построенных вдоль оси, за основу которой приняты отношения собственности. Цивилизационный подход строит свою периодизацию вокруг оси, представляющей собой социокультурные типы. Понятия предындустриальное, индустриальное и постиндустриальное общества представляют собой ряды вдоль оси, за которую принято производство и виды используемых технологий. Следуя такой же логике, можно предложить другую схему, основанную на специфике знания, которая разграничивает общество на предмодерное, общество модерна и постмодерное общество. Под "спецификой знания" здесь понимаются основные категории мышления, основные религиозные установки и способы мировосприятия. В рамках такого подхода наступление эпохи модерн можно связать с началом установления особого отношения к знанию, со стремлением человека осознать бытие в целом. В самом широком смысле наступление модерна совпадает с точкой отсчета "осевого времени" Карла Ясперса. По его мнению, ось истории следует отнести ко времени около 500 лет до н. э. Именно тогда набирает силу духовный процесс, который ознаменовал самый резкий поворот в истории. В эту эпоху во всех направлениях совершается переход к универсальности: разрабатываются основные категории, которыми мы мыслили до последнего времени, закладываются основы мировых религий, которые и сегодня не потеряли своего значения (30). Тогда появился человек такого типа, который сохранялся до последнего времени, т. е. современный человек, человек модерна. Когда Мишель Фуко констатировал "смерть человека"(31) – теоретическую смерть – он выражал мысль о конце определенного периода, явившего нам образ современного человека. Сейчас формируется новый образ человека, обладающего специфической "постмодернистской чувственностью" – особым, плюралистичным отношением к миру, избегающим излишнего обобщения и диктата тоталитаризирующих истин. Это не сверхчеловек и не последний человек – это просто другой человек (постчеловек?), мировоззрение которого как раз и призвана описать постмодернистская философия.
Как отмечалось выше, наступление постмодерна связывается с отказом от универсальности, от стремления охватить все многообразие бесконечной реальности несколькими общими идеями или какой-то исчерпывающей философской концепцией. Предлагаемая в арсенал социальной философии схема предмодерн-модерн-постмодерн не претендует на исключительность и общезначимость. Данная парадигма не в коей мере не отменяет как стадиальный, так и формационный, цивилизационный и другие подходы к видению исторического процесса. Каждый из них имеет свои достоинства и недостатки, в каждом из них фиксируется та или иная грань социальной реальности, исходя из выбранной точки отсчета, и, все они имеют право на существование. Главное – избегать попыток объяснения множества явлений исходя из монистического решения, то есть не класть в основу социального познания какой-то всеобъемлющий "базис", будь то отношения собственности, научные технологии, изменения в культуре, этнические различия. Утверждение постмодерного общества требует и соответственного преобразования устоявшихся способов социального познания. Постмодернистскому мировоззрению чужда "фундаменталистская" установка". По мнению Н.Т. Абрамовой, в настоящее время происходит расшатывание устоев фундаменталистского идеала, о чем свидетельствуют следующие факторы. "Во-первых, идея об отсутствии инвариантных базисных истин для объектов различных классов (о неадекватности представлений о единых критериях истинности по отношению к любым утверждениям); во-вторых, идея о мозаичности, гетерогенности современных объектов познания; в-третьих, идея о смене тактики выбора базисного основания; наконец, в-четвертых, идея о приоритете индивидуального над целокупным"(32).
Таким образом, научно-технологические достижения конца второго тысячелетия, неразрывно связанные с изменениями в культуре в целом, формируют новый образ реальности, утверждение которого и позволяет говорить о сегодняшнем обществе не только как об информационном, но и как о постмодерном.
1. Touraine A. La societe postindustriale. P., 1969; Brzezinski Z.K. Beetween two ages. N. Y., 1970; Toffler A. Future Shock. N.Y., 1970; Bell D. The coming of postindustrrial society. N.Y., 1971 – в русском переводе: Белл Д. Грядущее постиндустриальное общество. М., 1999. 782 с.
2. Masuda Y. The information society. Bethesda, 1980; Toffler А. The Third Wave. N.Y., 1983 – в русском переводе: Тоффлер А. Третья волна. М., 1999.
3. Белл Д. Социальные рамки информационного общества // Новая технократическая волна на Западе. М., 1986, с.330
4. Там же. С. 331
5. Дайзард У. Наступление информационного века // Новая технократическая волна на Западе. c.343-344.
6. Лиотар Ж-Ф. Состояние постмодерна. С. 14 – 23.
7. Вспомним Адорно, сомневавшегося можно ли заниматься поэзией после Аушвица.
8. См: Маркузе Г. Эрос и цивилизация. Киев, 1995. С.40.
9. Тоффлер А. Будущее труда // Новая технократическая волна на Западе. С.258.
10. Тоффлер А. Раса, власть и культура // Новая технократическая волна на Западе. С.286.
11. Тоффлер А. Будущее труда. С.258.
12. См: Панарин А.С. Политология. М., 1997. С. 246.
13. См: Бауман З. Спор о постмодернизме // Социологический журнал. М., 1995. №4. С 70 – 71.
14. Бауман З. Спор о постмодернизме. С 73.
15. См: Красильщиков В.А. Ориентиры грядущего: постиндустриальное общество и парадоксы истории // Общественные науки и современность. М., 1993. №2. С. 168-169.
16. Турнье М. Тело / / комментарии. М., 1996. №10. С. 98.
17. См: Тоффлер А. Раса, власть и культура. С.280-286.
18. См: Маркузе Г. Одномерный человек. М., 1994. С. 267 – 274.
19. См: Тоффлер А. Раса, власть и культура. С.283.
20. См: Тоффлер А. Третья волна // США – экономика, политика, идеология. М., 1982. №7, с. 99
21. Этциони А. Масштабная повестка дня. Перестраивая Америку до XXI века. // Новая технократическая волна на Западе. С. 303
22. Цит. по: Красильщиков В.А. Ориентиры грядущего: постиндустриальное общество и парадоксы истории // Общественные науки и современность. М., 1993. №2. С. 172.
23. О проблеме искусственных границ см: Бауман З. Мыслить социологически. М., 1996. С. 187 – 204.
24. См: Маркузе Г. Эрос и цивилизация.
25. Красильщиков В.А. Ориентиры грядущего: постиндустриальное общество и парадоксы истории. С. 167
26. Козловски П. Культура постмодерна. С. 142
27. Ясперс К. Современная техника // Новая технократическая волна на западе. с. 138-139
28. Маркузе Г. Одномерный человек. С. ХIХ.
29. См: Гуревич П.С. Закономерности и социальные перспективы научно-технического прогресса // Новая технократическая волна на Западе. М., 1986. С. 25 – 26.
30. См: Ясперс К. Истоки истории и ее цель / / Смысл и назначение истории. М.., 1991. С.32 – 33.
31. См: Фуко М. Слова и вещи. М., 1997.
32. Абрамова Н.Т. Границы фундаменталистского идеала и новый образ науки / / Философские науки. 1989. № 11. С. 42.


Емелин Вадим

ფრენკ ზაპა

”მაღალი” და ”დაბალი” ხელოვნების თეორია მეოცე საუკუნეში გაქრა?!




თუ არ გამქრალა,მაშინ მკვეთრი გადასვლა მომსვლია გულდიდან.ზაპას მუსიკა დიდად არ ზის ჩემს ხასიათში,მაგრამ ამ სიმღერამ მომხიბლა თავისი სატირითა და ეპოქის სულით.სიმღერის ტექსტს გასაგები მიზეზების გათვალისწინებით არ განვათავსებ.

სალვადორ დალი


ბევრჯერ მიფიქრია,თუ რატომ მომწონს ეს სურათი ასე ძალიან.ჰმ,სათაური?”ნარცისის მეტამორფოზა”

ფოლკნერის სიტყვა ნობელის პრემიის დაჯილდოებაზე


I feel that this award was not made to me as a man, but to my work - a life's work in the agony and sweat of the human spirit, not for glory and least of all for profit, but to create out of the materials of the human spirit something which did not exist before. So this award is only mine in trust. It will not be difficult to find a dedication for the money part of it commensurate with the purpose and significance of its origin. But I would like to do the same with the acclaim too, by using this moment as a pinnacle from which I might be listened to by the young men and women already dedicated to the same anguish and travail, among whom is already that one who will some day stand here where I am standing.

Our tragedy today is a general and universal physical fear so long sustained by now that we can even bear it. There are no longer problems of the spirit. There is only the question: When will I be blown up? Because of this, the young man or woman writing today has forgotten the problems of the human heart in conflict with itself which alone can make good writing because only that is worth writing about, worth the agony and the sweat.

He must learn them again. He must teach himself that the basest of all things is to be afraid; and, teaching himself that, forget it forever, leaving no room in his workshop for anything but the old verities and truths of the heart, the old universal truths lacking which any story is ephemeral and doomed - love and honor and pity and pride and compassion and sacrifice. Until he does so, he labors under a curse. He writes not of love but of lust, of defeats in which nobody loses anything of value, of victories without hope and, worst of all, without pity or compassion. His griefs grieve on no universal bones, leaving no scars. He writes not of the heart but of the glands.

Until he relearns these things, he will write as though he stood among and watched the end of man. I decline to accept the end of man. It is easy enough to say that man is immortal simply because he will endure: that when the last dingdong of doom has clanged and faded from the last worthless rock hanging tideless in the last red and dying evening, that even then there will still be one more sound: that of his puny inexhaustible voice, still talking. I refuse to accept this. I believe that man will not merely endure: he will prevail. He is immortal, not because he alone among creatures has an inexhaustible voice, but because he has a soul, a spirit capable of compassion and sacrifice and endurance. The poet's, the writer's, duty is to write about these things. It is his privilege to help man endure by lifting his heart, by reminding him of the courage and honor and hope and pride and compassion and pity and sacrifice which have been the glory of his past. The poet's voice need not merely be the record of man, it can be one of the props, the pillars to help him endure and prevail.

ამ სიტყვის რევაზ თვარაძისეული ქართული ვარიანტი ყველასათვის ცნობილია.ეს კი ფოლკნერის გამოსვლის აუდიო ჩანაწერი:

ეკსტასის!

_ეკსტასის!_ასეთი სახელით მონათლა ღვთაებრივი პლატონის ენამ ადამიანის ემოციალური მდგომარეობა.
ეკსტასის ადამიანის სულის ექსტრადიქციაა,ხორცს გარეშე ნავარდი და განდგომა.
შემოქმედებით წამებაში მგოსანი ემოციით არსებობს და მგოსანიც იმას ეწოდება,რომლის სულიც მისი საშუალებებით მარადისობას ეზიარება,დაუსრულებელის ნორმისა და რიცხვთა კანონის ემბაზში განსპეტაკდება და თავის ინდივიდუალურ რიტმს უნივერსალურ რიტმს დაუკავშირებს.ამას ვუწოდებთ ჩვენ ემოციალურ შემეცნებას.
ასეთია incipium(საწყისი_ე.ტ.) უცნობის მიერ რჩეულის;მირონცხება,რომელიც წინ უსწრებს აზრს,სიტყვას და თვით მგოსნის მგოსნობის სურვილს.
პოეზია სულიერი რიტმის გაქანდაკებაა,ხოლო სულიერი მდგომარეობის ხორცშესხმა შეუძლებელია.მგოსნის სიტყვა მხოლოდ მის მიერ ნახული სიზმრის მიმგვანებაა,და არა პიწავარდნილი სურათი.მისი დახატვა,როგოც ყველა სინტეზის,აბსოლუტურად სრულყოფილ ფორმებში,ამაოების გამოგონილია.სიტყვა მხოლოდ ჩრდილია და არა სულიერი მოძრაობის სუბსტანცია,გრამატიკული გამა და არა ემოციალური მუსიკის რიტმი.
პოეტი იმდენად გენიალურია,რამდენადავ მისი ემოციალური მეხსიერება ძლიერია და მახვილი.
ყველა ეპოქას პოეზიის თავისებური შემეცნება აქვს.მისი ცვალებადობა ცაზე ახალ ხომლთ აღმოაცენებს და ძველთ ლეტას მსხვერპლად შესწირავს.
სანტა რეი!
პოეზიის პოზიტივობა მეცნიერებისა და ხელოვნების უკანონო ქორწინების ნაყოფია,დღენაკლები მოჩვენება.
პოეზია ზმანებაა,ნარცისი,რომელსაც მხოლოდ თავისი თავი უყვარს,თავისი მშვენებით სტკბება.
ადამიანსა და მარადისობას შროის მისტიური ხიდია გადებული,რომელსაც ჩვეულებრივი შემეცნებით ვერ მივწვდებით.გრძნობა ნივთების უკან ვერაფერს ამჩნევს,ლოღიკაც ნერვთა ცენტრალურ სისტემას ვერ სცილდება.ინსტიკტი გვამხელს,როცა უხილავი მისტერიის ზღვა მოგვიტაცებს.ამით აიხსნება ჩვენი წინათგრძნობა,მოულოდნელი,უმიზეზო სიხარული და შიშის ზარი ყინულის კბილებით რომ ეკეთება ჩვენს გულს,უცანური სევდა შეღამებული დღის ჩრდილებით გვეპარება?!
ზოგს ტყე მისი ჩრდილისთვის უყვარს.მგოსანი კი იქ ტყის სულებს ეძებს და ცელქ სილფიდათა ფერხულს აჰყვება,წვიმაში ცრემლებს ამოიცნობს,წყვდიადში ელვარე მზეთა სრბოლას დაინახავს,სიჩუმე კი მას იერიქონის საყვირით გამოეხმაურება.ყველაფერს სული უდგია,გარეგანი ფორმა მხოლოდ მისი სიმბოლოა.საგნის შემეცნება in se შეუძლებელია და მიუწვდომელი.იგი ჩვენთვის იმდენად არსებობს,რამდენადაც სულის სარკეში იდეად აღიბეჭდება.
ცივილიზაცია პოეზიის მოსისხლე მტერია;მას ალეგორიებით უყვარს ლაპარაკი,როგორც დახავსებულ,დრომოჭმულ კუდიანს.ბავშვი სიმბოლოებით აზროვნებს,რადგან ბუნება მასში უფრო ძლიერია,ვიდრე ზევსის თავიდან გადმომსკდარი ინტელექტი.პირველყოფილი ადამიანის შემეცნებაც პლასტიურია;აქ არის რელიგიის და მითოლოგიის უკვდავების წყარო,ლეგენდისა და ზღაპრის ქარავანთა სამშობლო.აქ იხილა მზე არიანამ,ევრიდიკემ,ჰერკულესმა,ცხრათავიანმა დევმა,ყარამანმა.
პოეზია უფრო ემოციაა,ვიდრე შემეცნება,მაგრამ გაუგებრობის თეორიის დოგმად აღიარება მისტიფიკატორის საქმეა,წერაკითხვის უცოდინარი ასოთამწყობის დროს გატარება,უნიჭო შეგირდის და არა ოსტატის ქმნილება,გაუგებრობის ბრალი.სიტყვის მაგიასაც თავისი საკუთარი კანონი აქვს,როგორც მუსიკას.სიტყვასა და მუსიკას შორის დიდი ზღვარია.მუსიკა პირველყოფილი ხელოვნებაა და თავისი საკუთარი რიტმი აქვს.მისი დაუღლება სიტყვასთან პოეტურ პროზას ქმნის და არა თვით პოეზიას,რომელიც თავისი ბუნებით პერსონალური და არადუალურია.მხოლოდ ტექნიკის იარაღით პოეტური ნაწარმოების გამოკვეთა კალატოზობაა და არა ინტუიციით სხივმოსილი ხუროთმოძღვრება.
პოეზია მარადისობის ბანია,მაგრამ მისი ექსპრესია დროთა რკალებით არის გარემოცული.აბსოლუტური ღირსების ანაქრონიული ნაწარმოები ადამიანს ჯერაც არ წარმოუშვია.
გაჰქრა უწყალოდ წარსულ სიმბოლოთა სამეფო,თავისი სანახაობით რომ სულს ათრობდა.მის ნანგრევებზე ახალი კოშკები წამოიჭედნენ;ზოგთა სანათური მუდამ ღიაა მარადისობის ცვალებად მზეთა სხივთათვის,ზოგთა კი დოგმის მძიმე ლოდით არის გარემოცული.
მაგრამ რა სიმაგრეა დოგმა,ფუტური მუხა,ბენძღი ობობას ქსელი,რომელიც ყოველთვის ერთგვარი სისტემით არის მოქსოვილი,იმ გიჟ მისტერიის ალეგორიული ტალღებისთვის,რომელიც ადამიანის სულს თავისაკენ იტაცებს?!
ეკსტასის!
ერეკლე ტატიშვილი,1923 წ.

ბარსელონა







კაფკა კინემატოგრაფში


ვერასოდეს წარმოვიდგენდი ლენი თუ ასეთი ლამაზი იქნებოდა.ჩემს წარმოსახვაში,პატარა გოგოს ხატი სრულიად დაამსხვრია ამ სურათმა.
ენტონი პერკინსი და რომი შნაიდერი,ანუ ჯოზეფ კ. და ლენი,”პროცესი”,1962 წ.

ფრანც კაფკა


”მე ვწერ განსხვავებულად ,ვიდრე ვსაუბრობ,ვსაუბრობ განსხვავებულად ვიდრე ვფიქრობ,ვფიქრობ განსხვავებულად ვიდრე უნდა ვიფიქრო_და მივდივარ უსასრულობის ბნელი სიღრმეებისკენ.”

”მხოლოდ სიკვდილის შემდეგ,მარტოობაში მჟღავნდება ადამიანის ნამდვილი ბუნება.სიკვდილის ჟამი,ბუხრის მწმენდავის შაბათივით,აშორებს ჭვარტლს სხეულიდან”.

”რწმენა უდრეკი ელემენტის გამონთავისუფლებაა ადამიანის არსებაში,უფრო ზუსტად უდრეკად ყოფნა,ან უფრო ზუსტად,ყოფნა.”

”სიკვდილი არაფრობის დანებებაა არაფრისთვის,მაგრამ მაინც შეუძლებელია იმის გაგება,თუ როგორ ნებდება ადამიანი,თუნდაც როგორც არაფრობა,ქვეცნობიერად ისევ არაფერს.თანაც უბრალო არაფერს კი არა,მძვინვარე არარას,რომლის არაფრობის არსი მხოლოდ მიუწვდომლობა შეიძლება იყოს.”

ბრუნელესკი



ბრუნელესკი

ბაროკო









მამა რომამ დაინახა ფინალში...

მექანიკური ფორთოხალი

მიგელ დე უნამუნო,მარადისობა


”მარადისობა დროის მიღმა კი არაა,მის შუაგულშია,მარადისობა მთლიანად დროშია,დროის ყოველ წამშია გაბნეული”.


”როცა კაცი მარტო რჩება და აღარ გასცქერის მომავალს და ოცნებას,თვალწინ გადაეშლება შემზარავი უფსკრული მარადისობისა.მარადისობა!მარადისობა მომავალი არ არის.როცა მივიცვლებით,სიკვდილი დაგვატრიალებს ჩვენს ორბიტაზე და კვლავ დაგვაბრუნებს წარსულისაკენ,იმისკენ,რაც იყო.ასე უსასრულოდ ვარღვევთ ბედის გორგალს,ვსპობთ ყველაფერს უსასრულოს,რამაც შეგვქმნა მარადისობაში,მივდივართ არარაში და მაინც ვერასოდეს მივაღწევთ იქამდე,რამეთუ არც არასოდეს არა არსებულა რა.”


გოგონა


ხე შემოვიდა ჩემს ხელებში,
სისხლი მისი აუყვა მკლავებს,
ხე გაიზარდა მკერდში
ძირისკენ,
ტოტები გამოდიოდნენ სხეულიდან,კიდურებივით...

შენ ხარ ხე,
ხავსი,
შენ ხარ მქროლვარე იები,
ბავშვი_მაღალი,
ყველაფერი ეს უგნურებაა მსოფლიოსთვის.

ეზრა პაუნდი(თარგმანი მოდუსი),”Poems from Ripostes",1912წ.

A girl

The tree has entered my hands,
The sap has ascended my arms,
The tree has grown in my breast-
Downward,
The branches grow out of me, like arms.

Tree you are,
Moss you are,
You are violets with wind above them.
A child - so high - you are,
And all this is folly to the world.

Ezra Pound,"Poems from Ripostes",1912

პოეტი და რითმა(ფრაგმენტი)

”რითმა არ არის მხოლოდ სამკაული როგორც ბევრს ჰგონია,არც ”შაურიანი სათამაშო,ფანჯრიდან გადასაგდები”...რითმა ორგანიულად დაკავშირებულია ლექსთან.
შეიძლება ლექსი ურითმოდ დაიწეროს,მაშინ პოეტს უფრო მარჯვედ უჭირავს ხელში პოეტური იდეის სადავე.მაგრამ როცა სტრიქონებში რითმები შემოდის,მათ შემოაქვთ,გარდა მუსიკალური ეფექტებისა,სახეთა და იდეათა ფერისცვალება.
ურითმო ლექსის წერის დროს პოეტი უფრო თავისუფალია და მეტის სითამამით მისდევს იდეის განვითარებას.მაგრამ თუ მან რითმას დაუძახა,იგი შემოიჭრება ლექსში საკუთარი ენერგიით,იზიდავს მოულოდნელ სახეებს,ხშირად უეცრად სცვლის პოეტური იდეის მიმართულებას და გაგიჟებული ცხენებივით მიაქანებს ანთებულ სტრიქონებს უფსკრულისაკენ.”
ალექსანდრე აბაშელი,1922 წ.

თბილისი

სიჩუმე

”სძინავს მწვერვალებს,ხეობანი,
კლდენი და ქვაბნი გაჩუმებულან”.
ალკმენი
”ყური დამიგდე”,სთქვა დემონმა,როდესაც თავზე ხელი დამადო:”ქვეყანა,რომლის ამბავსაც მე მოგითხრობ,მდინარე ზაირის ნაპირს მდებარე,ლიბიის მწირი ქვეყანაა და იქ არც მყუდროებაა და არც სიჩუმე.
”ამ მდინარის წყალი ზაფრანისა და სნეული ფერისაა და ნიადაგ კრთის მზის წითელი თვალის ქვეშ,შფოთი და მღელვარე,მდინარის ლამიანი სარეცელის ორივ მხრივ,მრავალ მილიათა სივრცეზე გადაჭიმულია წყლის შროშანთა ფერმკრთალი უდაბნო.აქ მარტოობაში ისინი ერთმანეთს შესჩივიან და ზევით იწვდიან თავიანთ გრძელ და უშნო კისრებს და არხევენ უკვდავ თავებს,და აქ მათ შორის გაისმის იდუმალი,თითქოს ქვესკნელის წყლის შხუილის ჩურჩული.და ისინი შესჩივიან ერთმანეთს.
”მაგრამ არის საზღვარი მათის სამეფოს_ბნელი,საშინელი ტყის საზღვარი.იქ ბუჩქნარი მუდამ მღელვარებს,როგორც ჰებრიდების ირგვლივ მებრძოლი ტალღები.მაგრამ ზეცაში ქარი არა ჰქრის.და მაღალი მოხუცი ხეები მძლავრი ხმაურობით მოუსვენრად ირწევიან და მათი მაღალი წვეროებიდან თითო თითოდ ძირს სცვივა უკვდავი ნამი.და მათ ძირში თავს აფარებენ უცხო და შხამიანი ყვავილები და იტანჯებიან მოუსვენარს ძილში.და მაღლა რუხი ღრუბლები შრიალით და წიოკობით მარად დასავლეთისკენ ისწრაფვიან,ვიდრე ჩანჩქერით არ გადაექანებიან ალმოდებულ ცისკამარის ზღუდეს.მაგრამ ცაში ქარი არა ჰქრის და მდინარე ზაირის ნაპირს არც მყუდროებაა და არც სიჩუმე.
”ღამე იყო და წვიმდა,დენის დროს იგი წვიმა იყო,ხოლო ძირს დაცემული სისხლად შეიქმნებოდა.და მე ვიდექი ჭაობში წყლის აწოწილ შროშანთა შორის და წვიმა თავს მასხავდა_და წყლის შროშანნი ერთმანეთს შესჩიოდნენ თავიანთ დიადს მარტოობაში.და უეცრად თხელს საშინელს ნისლს შორის გამოჩნდა მთვარე,და იგი იყო ალისფერი.და თვალი მოვკარი წყლის პირს მდგომარე დიდ კლდეს.და კლდე იყო მყიე,საშინელი და მაღალი_კლდე იყო მყიე.ქვაში ამოჭრილ იყო ასოები და გავიარე წყლის შროშანთა ჭაობი,ვიდრე არ დავუახლოვდი ნაპირს,რათა ქვის წარწერა ამომეკითხნა.მაგრამ წაკითხვა ვერ შევძელი და პირი ვიბრუნე ჭაობისაკენ.როდესაც მთვარემ უფრო წითლად გააშუქა,მე მოვიხედე და კვლავ დავაცქერდი კლდეს და წარწერას,და წარწერა იყო სასოწარკვეთილი.
”და ავიხედე მაღლა და იქ კლდის თხემზე იდგა ადამიანი.და მე დავიმალე წყლის შროშანთა შორის და თვალს ვადევნებდი ადამიანის მოქმედებას.და ადამიანი იყო ტანად მაღალი და ახოვანი და მხარ-ტერფამდე გახვეული ძველ რომაელთა ტოგაში.და მისი ტანის მოხაზულობა_ბინდით მოსილი,მაგრამ მისი სახე_ღვთაების სახე;ღამის,ნისლის და მთვარის ჩადრს მისი პირი არ დაებურა.და მისი შუბლი იყო დიდებული აზრით,და მისი თვალები შმაგი მწუხარებით,და მის სახეზე აქა-იქ გაბნეულს ნაოჭებში მე ამოვიკითხე იგავი სევდისა და მაშვრალობისა და სიძულვილი კაცობრიობისა და წყურვილი მარტოობისა.
”და ადამინაი იჯდა კლდეზე და თავი დაეყრდნო ხელზე და შეჰყურებდა სასოწარკვეთას.უცქეროდა მოუსვენარს ბუჩქნარს ძირს,და მოხუც ხეებს მაღლა და მოშრიალე ცას ზევით და ალისფერ მთვარეს.და მე ვიწექი წყლის შროშანთა ბუნაგში და ვუთვალთვალებდი ადამიანის მოქმედებას.და ადამიანი თრთოდა მარტოობაში;_მაგრამ ღამე არ იკლებდა და ის კი იჯდა კლდეზე.
”მაშინ შევედი ჭაობის ჯურღმულებში და დავხეტიალობდი შროშანთა უდაბნოში და ვუხმობდი ჰიპოპოტამთ,ჭაობის წუმპეში რომ სცხოვრობდნენ.და ჰიპოპოტამებმა გაიგონეს ჩემი ძახილი და ბეღემოტებთაბ ერთად მოგროვდნენ კლდის ძირში და ღრიალებდნენ საშინლად და მთვარე ზევით დასცქეროდა მათ.და მე ვიწექი ჩემს ბუნაგში და ვუთვალთვალებდი ადამიანის მოქმედებას. და ადამიანი თრთოდა მარტოობაში;_მაგრამ ღამე არ იკლებდა და ის კი იჯდა კლდეზე.
”და ადამიანმა ზეცას თვალი მოაშორა და უყურებდა მწუხარე მდინარე ზაირას და ყვითელს უმზგავს წყალს და წყლის შროშანთა ფერწასულ ლეგიონს.და ადამიანი უსმენდა წყლის შროშანთა ოხვრას და ჩურჩულს,მათ შორის რომ გაისმოდა.და მე ვიწექი ჩემს ბუნაგში და ვუთვალთვალებდი ადამიანის მოქმედებას. და ადამიანი თრთოდა მარტოობაში;_მაგრამ ღამე იკლებდა და ის კი იჯდა კლდეზე.
”მაშინ დავსწყევლე სტიქიონები ამბოხების შეჩვენებით;და ზეცაში,სადაც წინედ ქარს არ უქროლია,საშინელი ქარიშხალი ამოვარდა და ცა გაწითლდა ქარიშხალის ბრაზით_და წვიმა სცემდა ადამიანის თავს_და მდინარე აზვირთდა_და მდინარე სულს ღაფავდა ქაფში_და წყლის შროშანთ შეჰკივლეს თავიანთ სარეცელზე_და ქარი ამსხვრევდა ტყეს_და ელვა სრიალებდა_და მეხი ჩამოვარდა_და კლდე შეინძრა საფუძვლითურთ და მე ვიწექი ჩემს ბუნაგში და ვუთვალთვალებდი ადამიანის მოქმედებას.და ადამიანი თრთოდა მარტოობაში;_მაგრამ ღამე იკლებდა და ის კი იჯდა კლდეზე.
”მაშინ განვრისხდი და დავსწყევლე სიჩუმის შეჩვენებით მდინარე და შროშანნი,ქარი და ტყე,ცა და ქუხილი და წყლის შროშანთა ოხვრა.და შეჩვენებულნი გაჩუმდნენ.და მთვარემ შესწყვიტა სრბოლა ცის ბილიკზე_და ელვა აღარ ელვარებდა_და ღრუბლები უძრავად დაეკიდნენ_და მდინარე დადგა თავის დონეზე და შეჩერდა_და ხეები აღარ ჰქანაობდნენ_და წყლის შროშანნი აღარ ირხეოდნენ და მათ შორის ჩურჩული აღარ გაისმოდა,აღარც აჩრდილი ხმაურობისა უზღვარს უდაბნოში.და მე დავაცქერდი კლდეს,ქვის წარწერას და ის შეცვლილიყო;_და წარწერა იყო სიჩუმე.
”და დავაცქერდი ადამიანის სახეს და მისი სახე შიშით გაფითრებულიყო.და უეცრივ თავი მოაშორა ხელს და ზეზე წამოდგა და ყურს უგდებდა.მაგრამ არრა ხმა უზღვარ დიდს უდაბნოში არ გაისმოდა და წარწერა კლდეზე იყო სიჩუმე.და ადამიანს გააჟრჟოლა და უკუ იქცა და გაჰქრა საჩქაროდ და მე თვალი აღარ მომიკრავს”.


.............................................
ბევრი ლამაზი თქმულებაა მოგვთა წიგნებში_მოგვთ რკინით კაზმულ მელანქოლიურ ფოლიანტებში.იქ,ვიმეორებ,დიდებული ზღაპრისა ცისა და დედამიწის და ძლიერი ზღვისა,და გეენიებისა_ზღვას,დედამიწას და ზეცას რომ მფლობელობენ.დიდი სიბრძნეა სიბილათა თქმაში და წმინდა ამბები ესმოდათ ძველად თალხ ფოთლოვანითგან,დოდონის ირგვლივ რომ ირხეოდა._მაგრამ ვფიცავ ალლახს,ჩემს გვერდით საფლავის ჩრდილში მჯდომარე დემონის მიერ ნაამბობი ყველაზე გასაკვირველია!და როდესაც დემონმა დაამთავრა ზღაპარი,იგი ჩაძვრა საფლავის ნაპრალში და სიცილი დაიწყო.და დამწყევლა მე,რადგანაც სიცილი არ შემეძლო.და ფოცხვერი,მარად რომ საფლავში ბინადრობს,გამოვიდა და დაწვა დემონის ფერხთით და სახეში ჩააშტერდა.

ედგარ ალან პო(თარგმნა ერეკლე ტატიშვილმა)



SILENCE

ALCMAN. The mountain pinnacles slumber; valleys, crags and caves are silent.


"LISTEN to me," said the Demon as he placed his hand upon my head. "The region of which I speak is a dreary region in Libya, by the borders of the river Zaire. And there is no quiet there, nor silence.


"The waters of the river have a saffron and sickly hue; and they flow not onwards to the sea, but palpitate forever and forever beneath the red eye of the sun with a tumultuous and convulsive motion. For many miles on either side of the river's oozy bed is a pale desert of gigantic water-lilies. They sigh one unto the other in that solitude, and stretch towards the heaven their long and ghastly necks, and nod to and fro their everlasting heads. And there is an indistinct murmur which cometh out from among them like the rushing of subterrene water. And they sigh one unto the other.


"But there is a boundary to their realm -- the boundary of the dark, horrible, lofty forest. There, like the waves about the Hebrides, the low underwood is agitated continually. But there is no wind throughout the heaven. And the tall primeval trees rock eternally hither and thither with a crashing and mighty sound. And from their high summits, one by one, drop everlasting dews. And at the roots strange poisonous flowers lie writhing in perturbed slumber. And overhead, with a rustling and loud noise, the gray clouds rush westwardly forever, until they roll, a cataract, over the fiery wall of the horizon. But there is no wind throughout the heaven. And by the shores of the river Zaire there is neither quiet nor silence.


"It was night, and the rain fell; and falling, it was rain, but, having fallen, it was blood. And I stood in the morass among the tall and the rain fell upon my head -- and the lilies sighed one unto the other in the solemnity of their desolation.


"And, all at once, the moon arose through the thin ghastly mist, and was crimson in color. And mine eyes fell upon a huge gray rock which stood by the shore of the river, and was lighted by the light of the moon. And the rock was gray, and ghastly, and tall, -- and the rock was gray. Upon its front were characters engraven in the stone; and I walked through the morass of water-lilies, until I came close unto the shore, that I might read the characters upon the stone. But I could not decypher them. And I was going back into the morass, when the moon shone with a fuller red, and I turned and looked again upon the rock, and upon the characters; -- and the characters were DESOLATION.


"And I looked upwards, and there stood a man upon the summit of the rock; and I hid myself among the water-lilies that I might discover the actions of the man. And the man was tall and stately in form, and was wrapped up from his shoulders to his feet in the toga of old Rome. And the outlines of his figure were indistinct -- but his features were the features of a deity; for the mantle of the night, and of the mist, and of the moon, and of the dew, had left uncovered the features of his face. And his brow was lofty with thought, and his eye wild with care; and, in the few furrows upon his cheek I read the fables of sorrow, and weariness, and disgust with mankind, and a longing after solitude.


"And the man sat upon the rock, and leaned his head upon his hand, and looked out upon the desolation. He looked down into the low unquiet shrubbery, and up into the tall primeval trees, and up higher at the rustling heaven, and into the crimson moon. And I lay close within shelter of the lilies, and observed the actions of the man. And the man trembled in the solitude; -- but the night waned, and he sat upon the rock.


"And the man turned his attention from the heaven, and looked out upon the dreary river Zaire, and upon the yellow ghastly waters, and upon the pale legions of the water-lilies. And the man listened to the sighs of the water-lilies, and to the murmur that came up from among them. And I lay close within my covert and observed the actions of the man. And the man trembled in the solitude; -- but the night waned and he sat upon the rock.


"Then I went down into the recesses of the morass, and waded afar in among the wilderness of the lilies, and called unto the hippopotami which dwelt among the fens in the recesses of the morass. And the hippopotami heard my call, and came, with the behemoth, unto the foot of the rock, and roared loudly and fearfully beneath the moon. And I lay close within my covert and observed the actions of the man. And the man trembled in the solitude; -- but the night waned and he sat upon the rock.


"Then I cursed the elements with the curse of tumult; and a frightful tempest gathered in the heaven where, before, there had been no wind. And the heaven became livid with the violence of the tempest -- and the rain beat upon the head of the man -- and the floods of the river came down -- and the river was tormented into foam -- and the water-lilies shrieked within their beds -- and the forest crumbled before the wind -- and the thunder rolled -- and the lightning fell -- and the rock rocked to its foundation. And I lay close within my covert and observed the actions of the man. And the man trembled in the solitude; -- but the night waned and he sat upon the rock.


"Then I grew angry and cursed, with the curse of silence, the river, and the lilies, and the wind, and the forest, and the heaven, and the thunder, and the sighs of the water-lilies. And they became accursed, and were still. And the moon ceased to totter up its pathway to heaven -- and the thunder died away -- and the lightning did not flash -- and the clouds hung motionless -- and the waters sunk to their level and remained -- and the trees ceased to rock -- and the water-lilies sighed no more -- and the murmur was heard no longer from among them, nor any shadow of sound throughout the vast illimitable desert. And I looked upon the characters of the rock, and they were changed; -- and the characters were SILENCE.


"And mine eyes fell upon the countenance of the man, and his countenance was wan with terror. And, hurriedly, he raised his head from his hand, and stood forth upon the rock and listened. But there was no voice throughout the vast illimitable desert, and the characters upon the rock were SILENCE. And the man shuddered, and turned his face away, and fled afar off, in haste, so that I beheld him no more."


Now there are fine tales in the volumes of the Magi -- in the iron-bound, melancholy volumes of the Magi. Therein, I say, are glorious histories of the Heaven, and of the Earth, and of the mighty sea -- and of the Genii that over-ruled the sea, and the earth, and the lofty heaven. There was much lore too in the sayings which were said by the Sybils; and holy, holy things were heard of old by the dim leaves that trembled around Dodona -- but, as Allah liveth, that fable which the Demon told me as he sat by my side in the shadow of the tomb, I hold to be the most wonderful of all! And as the Demon made an end of his story, he fell back within the cavity of the tomb and laughed. And I could not laugh with the Demon, and he cursed me because I could not laugh. And the lynx which dwelleth forever in the tomb, came out therefrom, and lay down at the feet of the Demon, and looked at him steadily in the face.

ნაზარეთი


წყლის დინება საერთო ბურანს ერწყმოდა.ნაპოლეონის ჯარებმა გადაუარეს ნახევარ ევროპას.ბრიტანეთი გადარჩა...პილატე პონტოელი კვლავ ბობოქრობდა,კეისრის მიერ დაწესებულ გადასახადებს ითხოვდა.ლევი და მე ჩუმად ვისხედით.აქ გვიყვარდა დასვენება:გარშემო პალმების კორიანტელი,სიცხისგან გათანგული სულები ზეცისკენ ისწრაფვოდნენ.წინასწარმეტყველებზე დედა მიყვებოდა...მოშე იეჰუდი,ჩვენი აღმზრდელი.პატარა სკოლა ჰქონდა გახსნილი...ამჟამად იმეორებდა,"კეისარს კეისრისაო",პრორომანული ორიენტაციისა გახლდათ.ლევიმ ჭავლების ნაკადს თვალი მოსწყვიტა.თმები მზისფერი ჰქონდა,თვალები_მწვანე.სარა უყვარდა...ვიცოდი,იეჰუდიმაც იცოდა,მეც მიყვარდა.გაკვეთილზე ვაგვიანებდი,სარას თვალების ეშხი მეგებებოდა,მიხაროდა.
_წავიდეთ,იეჰუდიმ თქვა ,დღეს ისტორია ადრე გექნებათო.
ნაპოლეონის ჯარებმა გადაუარეს მთელს ევროპას.ბრიტანეთი გადარჩა...
ლევის სახლიც მდინარის პირას იდგა.დედამისი,პატარა უშნო ქალი.მას მე ვუყვარდი,სარას მაგონებდა.იეჰუდის გაკვეთილზე წინ ვიჯექი.ლევი გვერდზე მომიჯდებოდა ხოლმე.ყველაფერი აინტერესებდა.IQ,კოეფიციენტები...მაკიაველის მოძღვრება,იბნ ჰალმუდი.არაბული ჯიში გვიტევდა.ჰიტლერი მეზიზღებოდა,გენოციდი მოგვიწყო.ლევი ჩემს აზრებს იმეორებდა.არც ვიცი ზუსტად,არ უყვარდა ბევრი ლაპარაკი.მარტო სარაზე ფიქრობდა.იცოდა...ფარისევლები ყველაფერს მალავენ.მე მეზიზღებოდა ქალაქი:ჩამპალი ხალხი,რომაელებიც და ჩვენც.ხშირად ვეუბნებოდი ლევის,მაგრამ იგი დუმდა,როგორც ყოველთვის...
სასიამოვნო სიგრილე,იეჰუდიც სასიამოვნოდ საუბრობდა.ახალი საიტი გაიხსნა,ვითარდებოდა...მამაჩემთან კამათი მიტაცებდა.ერთხელ ლევიც შემოგვესწრო.მამა მიმტკიცებდა ,პლატონის იდეათა თეორია აღმოსავლეთიდან გავრცელდა,მზე იქიდან ამოდისო.ლევი დუმდა.სასტიკად შევეწინააღმდეგე,სოკრატეს ნაწერები ვანახე,არამეული ნაწერები.თავად გადავთარგმნე ბერძნულიდან,სინტაქსმა გამიჭირა...ლევიც უყურებდა ჩემს წვალებას,პუნქტუაციაში მეხმარებოდა.მამასაც მოეწონა,მაგრამ ჯიუტად იმეორებდა თავისას.ვერაფერი შევაგნებინე.ლევი გავიდა,დედა ეძახდა.
_კარგი ბიჭია,სწავლობს?_მკითხა მამამ,ლევიზე მეკითხებოდა.
_კი,თევზაობაც უყვარს.ხშირად დავდივართ,მე წყალს ვუყურებ ხოლმე,ის თევზაობს.კაცმა არ იცის რაზე ფიქრობს მაგ დროს.სარა უყვარს იცი?
_სარა ვინღაა?
_იეჰუდისთან ერთად დავდივართ,ფარისეველი.
_ვიცი.
კალაშნიკოვის სისტემის ავტომატები.ბერლინი.რუსების ბრალი იყო.ნაპოლეონის ჯარებმა ევროპას გადაუარეს.ბრიტანეთი გადარჩა...იეჰუდის უყვარდა თხრობა.მე ვუსმენდი,სარას თვალებიც მავიწყდებოდა.ლევი კი სარას უყურებდა.ვკამათობდი...იეჰუდის არ უყვარდა,როცა ვეწინააღმდეგებოდი.სარა არაფერს არ ამბობდა,ბოროტად მიყურებდა.ასე მეგონა ,ერთხელაც აიღებდა ხელს და გამსრესდა,ყოვლისშემძლე...ლევიმ სათვალე გაისწორა,ჩაახველა.რომის პაპი გამახსენდა,ბენედიქტი.პოლონელმა ვერ ივარგა?ნორვეგიული ნავთობი და კეთილდღეობა.
ვერ ვიტანდი დღესასწაულებს.ლევი მითხრა ერთხელ,ხალხი გეჯავრებაო.შეიძლება მართალიც იყო,შეიძლება სწორედ ეს იზიდავდა ჩემში...საკუთარი ხალხი მძულდა,ნორვეგიაში მინდოდა...
პილატე პონტოელი ხშირად დადიოდა ნაზარეთში.ჭკვიანი კაცი იყო,მაგრამ იეჰუდივით ძალა აკლდა,ლოგიკა.გარკვეულ წერტილამდე მიდიოდა,მერე წყდებოდა,ვამჩნევდი.ეს აღიზიანებდა.ვხვდებოდი,რომ მათზე გაცილებით ჭკვიანი ვიყავი.ვლაზღანდარობდი ხოლმე,მეგონა ამით ლევი წუხდებოდა,მერე ვჩერდებოდი.მატარებელი გუგუნებდა ჩემს ტვინში,ჰემისფეროებში,ორთქლმავალი.რომაელი ჯარისკაცები ამაყად დადიოდნენ.ერთხელ მე და ლევის შეგვეფეთნენ.თვალი თვალში გავუყარე,მიხვდნენ,რომ რიგითი ებრაელი არ ვიყავი,დისტანცია დაიჭირეს,ლევის გაუხარდა.უხაროდა,ჩემთან ერთად რომ დადიოდა,გრძნობდა ჩემს ძალას.სარაც გრძნობდა,მაგრამ ყოველგვარი მამაკაცური საწყისი სრულიად ქრებოდა,როცა თვალებს გაახელდა.მწვანე თვალებით ყოველგვარ ძალას ახშობდა.მარტო იეჰუდის ლექცია მომწყვეტდა ...ლევის ვეხუმრებოდი,სარაზე გიჟდებოდა,სულ თან დამდევდა.უბედური ვიყავი...ყმაწვილობის ხანამ გაიარა.პილატე კვლავ ბობოქრობდა,პალესტინა მოსწონდა,ელიტის წარმომადგენლად თვლიდა თავს.კომიქსების გმირს უფრო ჰგავდა ჩემთვის.ძალა ჰქონდა,მაგრამ არა საყოველთაო...მე თავის გახსნას ვერიდებოდი,ვიცოდი ლოგოსი ამოიფრქვეოდა,მეშინოდა...
ინდურ უპანიშადებსაც დავცინოდი .აღმოსავლური სიბრძნე მაგრად მეკიდა.ნეოპლატონიკოსი.კონსტანტინე დიდის შემდეგ მთლიანად შეიცვალა ყველაფერი,ბოლო წარმართული ტაძარიც დახურეს.იეჰუდის სწყინდა ჩემი ირონია,მაგრამ ვერაფერი გააწყო.ჯარში წასვლამ მომიწია,ქალებიც მიდიან.სარაც წავიდა,ლევიც...ლევი და სარა ერთად...მე კვლავ უბედურად ვგრძნობდი თავს.ვიცოდი,მაგრამ სიძლიერის მჯეროდა.
ლევი თევზაობდა,იქვე ვიჯექი.ენა არ გამიჩერებია,სათვალეებს ისწორებდა,ახველებდა,თევზები არ დამიფრთხოო.
_რომაელების ხანა თითქმის დასრულდა.თავიანთი როლი კი შეასრულეს,უპანიშადები დაამხეს,ნაზარეთი ყვავის.სად ნახავდი ადრე ასეთ ბაზარს?ეკონომიკური წინსვლა,კაპიტალის დაგროვება.ყველაფერი მოქმედებს რა თქმა უნდა.პილატეც მშვენივრად აცნობიერებს ამას და ჯარისკაცებიც(ჯარისკაცები რა შუაში იყო?!).
_თევზებს დამიფრთხობ,გაჩუმდი!იეჰუდის მოუყევი ეგენი.
_ეჰ,სარა მაინც იყოს აქ_ვთქვი მე,თუმდა არ ვიცოდი,რად მინდოდა სარა.
_...
_ამდენი ხანი ერთი თევზი ვერ დაგიჭერია,სირცხვილია.არაფერში არ ვარგიხარ.
_გაჩუმდი,ან სახლში წადი.ხო მართლა,დედაჩემმა,გამომიაროსო.გელოდება,ხმიადებს გაგატანს.
_ხო კაი,წავედი_ხმიადები მიყვარდა.
_ხვალ არ დააგვიანო!
_შენს თავს მიხედე!
ლევი ხანდახან ნერვებსაც მიშლიდა,მაინც ვიტანდი.ჩემს არსებას კარგად იცნობდა,სარა მაინც უყვარდა,მეცოდებოდა.
შაბათს ჯარიდან დამითხოვეს.გახარებული ვიყავი.სახლში ლევის ამბავი ვიკითხე.მამაჩემს აღარც ახსოვდა.გავახსენე.დედამ მითხრა ,სარა მოუყვანია ცოლადო.გული არ დამწყვეტია,თითქოს სარაც სულ ერთი იყო ჩემთვის.თვალებიც ფეხებზე მეკიდა.ავაზაკებთან ვიჩხუბე,პილატეს ჯარისკაცებმა დამინახეს,არ მომეხმარნენ.ის ჯარისკაცები იყვნენ,ნაზარეთში რომ პატრულირებდნენ,უშნოდ იცინოდნენ.თავ-პირი დავალეწე ავაზაკებს,მაინც იცინოდნენ.მარტო ვიყავი.ბოლოს გავიქეცი,მოვკურცხლე.ლევიმაც იჩხუბა ერთხელ,სცემეს.რევანშის აღებას არც აპირებდა,ვიქედნებოდი.მას აშკარად ეშინოდა.იეჰუდი ვნახე,ცოტა დაბერებულიყო.მაინც ჯიუტად მეკამათებოდა.ირონიულად მეცინებოდა.ლევის ამბავი ვკითხე,არაფერი მიპასუხა,მხოლოდ თავს აქნევდა,და ჯოხს,ჰაერს ეჩხუბებოდა...იერუსალიმიდან წერილი მოსულიყო.პილატეს სასახლიდან იწერებოდნენ,საუკეთესო მოსწავლე გამოგვიგზავნეო.მთხოვა, წავსულიყავი.სიხარულით დავთანხმდი,პილატესთან შეხვედრა მინდოდა.ცხენი შევკაზმე,დედა ტიროდა,მამას თვალები სიხარულით თრთოდა,იცინოდა.მხარზე ხელი დამარტყა და გამარჯვება მისურვა,თითქოს ომში მივდიოდი.იეჰუდიმ მე ამირჩია.გულში ცეცხლი ძაგძაგებდა,იერუსალიმი მელოდა.პალმებს შორის ამაყად მივაჭენებდი ჩემს ქურანას.აღმოსავლეთის მზე აცხუნებდა,უდაბნო იწვოდა,მორიელები დარბოდნენ.იერუსალიმამდე დიდი მანძილია,რამდენიმე კილომეტრი.მოუთმენლად მივაქროლებდი საცოდავს.ისტორიაზე ვფიქრობდი,ჰიტლერს ვადიდებდი,"მესერშმიტების" კონსტრუქციები...აბრაამ ლინკოლნი ძალიან შემეცოდა,ტყუილად მოკლეს,ნეგროიდულ რასას შეეწირა.რასისტი არასდროს ვყოფილვარ...პატარა კაცის საქმეა.ნორვეგია კვლავ მიტაცებდა.გზის ნახევარი შეუსვენებლად ვიარე,პილატეს სასახლეში მივდიოდი.რომის კაპიტოლიუმიც კი ცირკად მეჩვენებოდა,პილატეს სასახლე მით უმეტეს...ქურანა გზაში მომიკვდა,ბედად იქვე წყარო მოვნახე.დავისვენე,"მალბორო" მომინდა,გავაბოლე.ნერვები მეშლებოდა,მოუთმენლობისგან დავიძლიე.ცხენის სიკვდილი ფეხებზე მეკიდა,ცხოველთა დაცვის ორგანიზაციის წამყვანი აქტისტი...ყელი გავისველე,კვლავ მწყუროდა,მაგრამ გზა განვაგრძე.მათარიდან ნელ-ნელა ვწყლურწავდი,შარდს შუა უდაბნოში ვუშვებდი.იერუსალიმი გამოჩნდა,სასახლეც დავინახე.თავდახრილი მივდიოდი,იმიტომ კი არა,რომ ვინმესი მეშინოდა,უბრალოდ ძალიან დაღლილი ვიყავი.ასი ნაბიჯიც გადავდგი,ქალაქს ვუახლოვდებოდი,ყვირილი მომესმა.ხალხის ბრბო სკანდირებდა,ვერასდროს ვიტანდი მასას.მეგონა მხოლოდ ჩემი მონები უნდა ყოფილიყვნენ.მარჯვნივ გავიხედე,ხმა იქიდან მოდიოდა.კაცი იჯდა ვირზე,მოაჩაქჩაქებდა საცოდავ სახედარს.ხალხის ბრბო ელავდა.შემცივდა.ისევ გამახურეს შეძახილებმა.ხმამაღალი ყველაფერი მანერვიულებდა."მესია.,მესია!",გაისმოდა ყოველი მხრიდან.ახალი წინასწარმეტყველი გამოჩნდა,გულში ვიფიქრე,იეჰუდის სახე წარმომიდგა თვალწინ.გადავაფურთხე.მათარაში წყალი კიდევ რაკრაკებდა.პილატეს სასახლეში არავინ მელოდა იმ დროისათვის,მაინც მეჩქარებოდა...ახლოს მივედი,ვირზე მჯდომს თეთრი ჩალმა ეფარა,უცბად ცოტა აეწია,სახე მთლიანად გამოჩნდა.ლევი ვიცანი.ნამდვილად ის იყო.აქ რა უნდოდა?ალბათ სარას თავი გაანება,იერუსალიმში მიდიოდა.გზაზე ვიღაცამ ბზა დაუფინა.ბზების მთელი ხალიჩა შეიქმნა.ვირიც ამაყად მიაბიჯებდა.ხალხი ყვიროდა,საშინლად ყვიროდა.ლევის ეგებებოდნენ,იესო...

მოდუსი,2006 წ.

მოკრძალებული სალამი ”სტალკერის” მოყვარულებს


”Когда человек родится, он слаб и гибок, когда умирает, он крепок и черств. Когда дерево растет, оно нежно и гибко, а когда оно сухои жестко, оно умирает. Черствость и сила спутники смерти, гибкость и слабость выражают свежесть бытия.”

Вот и лето прошло,
Словно и не бывало.
На пригреве тепло.
Только этого мало.
Все, что сбыться могло,
Мне, как лист пятипалый,
Прямо в руки легло,
Только этого мало.
Понапрасну ни зло,
Ни добро не пропало,
Все горело светло,
Только этого мало.
Жизнь брала под крыло,
Берегла и спасала,
Мне и вправду везло.
Только этого мало.
Листьев не обожгло,
Веток не обломало...
День промыт как стекло,
Только этого мало.


ახალი ევროპა.ლიტერატურული პარიზი

სანამ კონსტანტინე გამსახურდიას ამ ესსეს შემოგთავაზებდეთ,მინდა მოკლე კომენტარი გავუკეთო მისი განთავსების მიზეზს,რომელიც უპირველეს ყოვლისა, ლიტერატურისა და თავისუფალი აზროვნების სიყვარულიდან გამომდინარეობს.დღეს,როცა ხელოვნებამ არაფერი იცის და ვერაფერს ხედავს,ყველაზე უფრო გვჭირდება რეალიზება,ძველის აღქმა და გააზრება,ახლის კონტურების დანახვა.ეს პროცესი ერთგვარი ჯაჭვია,რომელსაც თანმიმდევრობით სჭირდება გაყოლა.ხოდა,ჩვენც გავყვეთ...

1.მითოსს მოკლებული დრო

ევროპული კრიზისი!
ეს სიტყვები გაცვდა მწერლების პირში.ნახევარი საუკუნე კრიზისის ანალიზი.
ფრიდრიხ ნიცშემ წამოაყენა ეს პრობლემა ევროპული კრიზისისა.მისმა თანამედროვეობამ სიგიჟეში ჩამოართვა მას ეს განცხადება.ნიცშე ჰგრძნობდა ათასეული წლის უღელტეხილთან მიღწევას,გაუგონარ კატასტროფას,რომლის სახელი თავათაც არ იცოდა.ამ კრიზისის კონტურები ჩვენი თანადროულობისათვის უფრო ხელშესახები გახდა.
ეგებ ნიცშესეული კატასტროფა ეს იყო ხუთი საუკუნის ინდივიდუალური წყობილების აღსასრული?
შუბლით ვეხლებით ახალ დროს;მისი საუკეთესო ეპიტაფიაა:მითოსს მოკლებული დრო.
მიზეზები შეიძლება უფრო შორს ვეძიოთ.
რენესანსი.
მისი დამსახურება?მან ადამიანი თეოლოგიის არტახებიდან გაანთავისუფლა.
გაანთავისუფლა,მარტო დასტოვა.ვინ იტყვის ასეთი განთავისუფლება უფრო მძიმეა,თუ მარტოობის ტრაგედია?!
საშუალი საუკუნე_ღმერთთან თანაზიარობა.ღმერთთან თანაზიარობის მოგვი_ეკლესია.მას ექვემდებარებოდა:სახელმწიფო,მეცნიერება,ხელოვნება.
ამის ნაცვლად განთავისუფლებულ ადამიანობას ხელში შერჩა უფლება მარადიული ადამიანისა...ამ უფლებიდან იწყება ინდივიდუალიზმი,ამ უფლებაში_ჩვენი დროის იმპერიალიზმი.კაპიტალიზმი.აქედანვე იწყება დაუსრულებული ევროპული კრიზისი.ამ მოვლენას ვერც მწერალი და ვერც მკითხველი გვერდს ვერ ჩაუვლის.
საერთო ფონი თანამედროვე ევროპისა:მეცნიერებაში რელატივიზმი,ხელოვნებაში ფუტურიზმი და დადაიზმი,ყალბი ცივილიზაცია.უსულო მექანიზაცია.
უკანასკნელმა ომებმა და რევოლუციებმა ყველა დაარწმუნა,რომ ”ასე არ შეიძლება”,რომ ახალი უნდა იშვას.ცხადია,თანამედროვე ევროპის მწვავე ტკივილები ახალი იდეალების წარმოქმნით უნდა იქნეს გამოსყიდული (ძნელი სავარაუდოა, რა ახალ იდეალებს გულისხმობს ავტორი,კომუნისტებისთვის ალბათ ეს მარქსიზმ-ლენინიზმი იქნებოდა_მოდუსი).

2.ლათინიზმი თუ გერმანიზმი
გასული საუკუნის მეორე ნახევრიდან გერმანია უწევს ევროპას ინტელექტუალურ დირიჟორობას.ევროპის ჰეგემონიას გერმანია პოლიტიკურადაც ესწრაფებოდა განახლებული იმპერიის პირველი დღეებიდან.გერმანიის ტრაგედია სწორედ ის არის,რომ იგი თუმცა ფაქტიურად დამარცხებულია,მაგრამ იგი არ ჰგრძნობს თავს დამარცხებულად.პუანკარემ ერთ-ერთ სიტყვაში განაცხადა კიდევაც:”რურის ამბები მხოლოდ იმისთვის იყო აუცილებელი,რომ გერმანიას დამარცხება ეგრძნოო”.
პოლიტიკური ვითარება ტონის მიმცემია კულტურის მსვლელობისათვის.ინგლისელი ესთეტიკოსი ოსკარ უაილდი ამტკიცებდა,თითქოს ხელოვნების გავლენა იყო პრიმერული.შეცდომაა.ისტორიის ასპარეზზე პრიმერული მნიშვნელობა პოლიტიკურ მომენტს ჰქონია ყოველთვის.არც ერთი არტისტული სკოლა არ წარმოშობილა პოლიტიკური ატმოსფეროსაგან დამოუკიდებლად.თუნდაც სიმბოლიზმი!
1870-71 წლების დამარცხებამ წარმოშვა საფრანგეთში სიმბოლიზმის უნუგეშო ფილოსოფია.
პოლიტიკური კატასტროფა მუდამ წინ უსწრებს სულიერ რენესანსს.პოლიტიკურმა დამარცხებამ მსოფლიო ომში სავსებით შეარყია გერმანიის სახელმწიფო;რევოლუციის დემონს მუდამ თან ახლავს დაუცხრომელი ძიების დემონი.იგი ხელოვნებაშიც შეიჭრება.
1918 წლის გამარჯვებამ განამტკიცა საფრანგეთის ბურჟუაზიული რესპუბლიკა...ამ ფაქტმა გაანელა რადიკალიზმი ხელოვნებაში.საფრანგეთის როგორც ლიტერატურაში ,ისე მხატვრობაში,ტრადიციონალიზმია გამეფებული.
1923 წელს მე ვნახე ბერლინში პიკასოს და ბრაკის მოწაფეების სურათები.გერმანელი მოწაფეები უფრო რადიკალურები აღმოჩნდნენ,ვიდრე თვით პიკასო და ბრაკი,_როლები შეიცვალა.
საფრანგეთი,რომელიც რევოლუციის კერა იყო მე-18 საუკუნეში,დღეს ”ანსიან რეჟიმის” ციხე-სიმაგრედაა ქცეული.ამ გარემოებამ ”რეაქცია” გამოიწვია ხელოვნების ყველა დარგში.მარინეტი ამჟამად დადუმებულია ჩამქრალი ვულკანივით.პარიზში არავითარი გავლენა არა აქვთ არც ფუტურისტებს,არც დადაისტებს,არც ექსპრესიონისტებს.უკანასკნელი ომის დროს მეტი რეზონანსი ჰქონდათ მათ.რევოლუცია და ომი უდიდესი განმანაყოფიერებელი ფაქტორებია.ეს მომენტი ჩემთვის უფრო საინტერესოა,ვიდრე მათი პრაქტიკულ-პოლიტიკური შედეგები.
70-71 წლების საფრანგეთის ”კუ დ’ეტამ” სიმბოლიზმი წარმოშვა.1918 წლის გერმანიის რევოლუციამ ექსპრესიონიზმის გაძლიერებას შეუწყო ხელი.
აღსანიშნავია ისიც,რომ ორივე მოძრაობას ნიცშემ მისცა იმპულსი.
ფრანგ-გერმანელთა დაპირისპირებისთვის ვისაუბროთ:არამარტო სიმბოლიზმი,თვით ჰიპოლიტე ტენის და ემილ ზოლას ნატურალიზმის სათავეები გერმანიაში უნდა ვეძიოთ,რადგან საფრანგეთის ნატურალიზმის მამამთავარი_ტენი ჰეგელიდან გამოვიდა.გერმანია,როგორც ფსიქოლოგიური ფაქტორი,უდიდესს ზეგავლენას ახდენს საფრანგეთზე,როგორც ლიტერატურაში,ისე სოციალურ ცხოვრებაში,თვით დღევანდელი საფრანგეთის ტონის მიმცემი ანრი ბერგსონი ნიცშეს ინტელექტუალური ვასალია.მიკერძოება რომ არ დამწამონ,თვით ფრან მწერალს ვალარაკებ:
”ბერგსონის დიდი იდეების,დიდი აზროვნული კონცეპციების უმთავრესი ნაწილი ერთგვარი იდეური დვრიტის სახით(თუმცა ხშირად კონსექვენტურად განუვითარებელნი)მოცემულია ნიცშეს ფილოსოფიურ ქმნილებეში”(1918,16,3)
თუ მე-18 საუკუნეში ინგლისური სანიშნოებით მიდიოდა ევროპის კულტურა,სოციალურ ცხოვრებაში საფრანგეთი იყო ავანგარდი,ჰეგელიდან დღემდის,თუმცა უჩინრად,მაგრამ არსებითად გერმანია მიუძღვის წინ ევროპიულ კულტურას.ლიტერატურაში,ფილოსოფიაში,მუსიკაში,სოციალურ ცხოვრებაში გერმანია იძლევა ახალ იდეებს.ერთადერთი დარგი ხელოვნებისა,რომელშიაც საფრანგეთს შერჩა უპირატესობა,ესაა მხატვრობა,საერთოდ პლასტიკური ხელოვნება.
გერმანია-საფრანგეთის დაპირისპირება უმწვავესი პრობლემაა ევროპის კულტურათა პირველ დღეებიდანვე.ბრძოლა გერმანიზმსა და ლათინიზმს შორის მთავარი მოტივია ევროპულ განვითარებაში დანტედან ჩვენს დრომდის.გერმანელობისა და ფრანგობის ბრძოლა,ეს მისტიციზმის და ნათელი რაციონალიზმის.კათოლიციზმის და პროტესტანტიზმის დაუსრულებელი ჭიდილია.
გერმანელი იდეალისტია,ფრანგი იდეოლოგი.გერმანელი ბუნებით მისტიკოსია,ფრანგი_ბუნებით რაციონალისტი.ფრანგული გენია თავის ლოგიკური და ნათელი კონცეპციებით გაცილებით ახლოსაა ბერძნულთან,ვიდრე გერმანული.
ფრანგებისთვის საერთოდ გაუგებარია გერმანული ტიტანიზმი,სულიერი მარტვილობანი და ძიებანი დოქტორი ფაუსტუსისა.ფრანგი უფსკრულებს და და სიბნელეს ერიდება,რადგან მისი ხალხური ნატურელი_მარჩხაა.მაჩვენეთ თუნდ ერთი,ეგზომ აღტყინებული,ბობოქარი მსოფლიო ისტორიული სტიქიონი საფრანგეთში,როგორც ლუთერი.
დუელი სამყაროსთან ახასიათებს როგორც ლუთერს,ისე ნიცშეს.
გერმანელი მუდამ კოსმიური პრობლემების ბორბალზეა დაბმული.გერმანელების სულიერი ტრაგიზმი ექსპანსიურობით განისაზღვრება.უფსკრულების თავზე ზარატუსტრას დაკოდილი არწივების ქროლვა.ბეთჰოვენისეული ”ყელს მოგეხვევით,მილლიონებო!”(სიტყვები შილერია,მუსიკა ბეთჰოვენისა).
აი,რა არის გერმანელობა.
ფრანგული ხელოვნება ნაციონალურია თავის შინაარსით და ფორმით.გერმანული ფორმით_ნაციონალური,შინაარსით_კოსმიური.ფრანგული სულობა მუდამ ნაციონალურ არტახებითაა შებოჭვილი,გერმანელობა მუდამ კოსმიურ მერიდიანებს უმიზნებს.ფრანგი სუბიექტივისტია.აქედან:ფრანგული სული_ლირიული,გერმანული_ეპიური (მე ვიტყოდი ”პათეტიური”_მოდუსი),
ფრანგული რევოლუცია,ეს იყო პიროვნების ამბოხი სახელმწიფოს და საზოგადოების წინააღმდეგ.რობერსპიერის და მარატის რევოლუციური ტირადები უასაკო გიმნაზიელის მონოლოგებია ლუთერისა და ნიცშეს ამბოხთან შედარებით.გერმანულ შეგნებაში პიროვნება მუდამ ზვარაკია სახემწიფოს,ღმერთის,ეთიური იდეალის ტრაპეზზე.
კანტმა და გერმანელობამ შეჰქმნეს მოვალეობის აპოლოგია.ეს მოვალეობის ფილოსოფია არავის ისე არ ესმის,როგორც თვით გერმანელობას.ამიტომაც,არც ერთ არაგერმანულ პოლიუსზე არ ესმით კანტი,ამიტომაც არცერთ კულტურულ ენაზე არ არსებობს კანტის წმინდა გონების კრიტიკის ზუსტი თარგმანი.გერმანელობა ცოცხალი,მისტიური მოდგმაა ევროპული ცივილიზაციის შუადღეში.ალიგიერი დანტე გერმანელ კეისარს უხმობდა მსოფლიოს მოსარჯულებლად.ამიტომაც გერმანული მესიანიზმი არაგერმანელ დანტესთან იწყება.
გერმანელი მარადიულ ღმერთთან მორკინე იაკობია.მის ფანტაზიას მუდამ ბიბლიური კიბე სჭირია,რომ ღმერთი ციდან ჩამოიყვანოს,ღმერთს ებრძოლოს მიწაზე და თვით ეწამოს ღმერთის წამებით.ღმერთთან ბრძოლით თუ აიხსნება ფაუსტის სულიერი კატასტროფა.ღმერთთან ბრძოლამ დაუბნელა მზე ჰოლდერლინსა და ნიცშეს.ფრანგობისათვის ეთიკაც პრაქტიკული მოსაზრების საგანია.გერმანელობისათვის ეთიური მასშტაბია მსოფლიოს შესატყვისი.ასეთივე პრაქტიკულ იერს ატარებს რელიგიაც ფრანგობის თვალში.გერმანელ ჰერდერისათვის კულტურული ურთიერთობა რელიგიოზურ თანაზიარობას ნიშნავდა.ამიტომაც რელიგიური მომენტი უმთავრესია გერმანულ ხელოვნებაში.ხელოვნებას მუდამ რელიგიის მომიჯნედ გულისხმობდნენ ნიცშე და ვაგნერი,გოეტე და ჰოლდერლინი.

3.სიმბოლიზმის კატასტროფა
გასული საუკუნის მიწურულში უპირატესად ფრანგული სიმბოლიზმი აძლევდა ტონს ევროპულ ლიტერატურას.მისი სათავეები:ნიცშეს და ვაგნერის გერმანიზმი,ფლანდრიული მისტიური პაგანიზმი,ფრანგული ანარქიზმის დემონი.აგრე ეგონათ:სიმბოლიზმით გაიხსნებაო ახალი დიდი ლიტერატურული ერა.მიუხედავად იდეური სისხლის აღრევისა,ამ მოძრაობას ფრანგული დამღა შერჩა.როგორც კულტურ-ფილოსოფია სიმბოლიზმი პოზიტივების,პარნასისტებისა და ნატურალისტების დაპირისპირება იყო.
სიმბოლიზმის მთავარსარდლები:სტეფან მალარმე,არტურ რემბო,შარლ ბოდლერი,კონტ ლოტრეამონ.
ხოლო საფრანგეთის გარეშე:მორის მეტერლინკ,ჟორჟ როდენბახ,დანიელ იაკობსენ,იტალიელი დ’ანუნციო.რამდენადაც მაღალნიჭიერნი იყვნენ ამ ლიტერატურული ლაშქრობის მთავარსარდლები,იმდენად უძლური მათი ეპიგონები.
სიმბოლიზმის ეპიგონების თაობა არ იყო ღარიბი კულტურით,მაგრამ მათ აკლდათ ინდივიდუალური გენია.ამ მოძრაობამ მთელი თავისი ძალა ახალი ფორმების ძიებას შეალია.ბოლოს,პოეზია რითმის აკრობატობამდის მივიდა.მათ ეწადათ გაუგონარი რევოლუცია მოეხდინათ პოეზიაში,მაგრამ ეს ცდა გაუგონარი ბანკროტით დასრულდა.
აღსანიშნავია,რომ სიმბოლიზმი სხვადასხვა ნაციონალურ მილიოში ფრანგული სიმბოლიზმის ეტლს გადასცდა(გერმანული და რუსული სიმბოლიზმი).
იმავე სანიშნოებით იწყება ნეოსიმბოლიზმიც:ფრანცის ვ.გრიფენ,ანდრი დე რენიე,სტიუარტ მერილ,ანდრე ჟიდ,კამილ მოკლერ,რემი დე გურმონ.
იდეოლოგიურად საინტერესოა რენე ჟილი თავის L'instrumentation verbale-თი.
რენე ჟილი ხმოვნებში ფერადებს ეძებს.სიტყვის მარცვლები ლექსის ინსტრუმენტს უნდა გაეხმაურონ.მთლიანი ლექსი უნდა წარმოდგენილ იქნასო,როგორც მთლიანი ორკერსტრი.ამ მეთოდით ეძიებს ჟილი ადამიანური კულტურის ფილოსოფიის სინთეზს.ამ თეორიას აჰყვა ჟილის მოწაფე სტიუარტ მერილ,რომელიც ამერიკიდან ევროპაში ჩამოვიდა ასონანსებზე და ალიტერაციებზე ”სანადიროდ”.
სიმბოლიზმის ეპიგონებს ლექსის კულტურა ტიპოგრაფიულ ნიშნებით ვარჯიშობამდის დაჰყავდათ.აქ აშკარად ჰგრძნობთ ლექსის ინსტრუმენტისადმი დამონებულ პოეზიას.
სიმბოლიზმის რეაქცია 1891 წლიდან იწყება.
ჟან მორეასის მანიფესტი,”რომანული სკოლის” დაარსება.მორეასის ”Pelerin Passione"-ში გამეორებულია ძველი თეორია:ბერძნულ და ლათინურ კულტურათა დაახლოება ფრანგულ სულთან.სანიშნოები:ათინა,რომი,პარიზი.
საფრანგეთის კულტურის სათავეა ჰელადა და რომი.მოდერნული ფრანგული კულტურა უნდა დაუბრუნდეს ამ მარადქალურ პირველ სათავეებს.
Pelerin Passione-ს ავტორის გარშემო დაჯგუფდნენ:მორის დე პლესის,რაიმონ დელლა ტელედ,ერნესტ რაიმონ,შარლ მორას.
ამ პოეტებმა გააცოცხლეს ყველა ბერძნულ-რომაული ღმერთები.ეკოლ-რომანისტები ლექსის რესტავრაციას შეუდგნენ.უარყოფა თავისუფალი ლექსისა,მათემატიკური ჰარმონიის აღდგენა ლექსის სტრუქტურაში.
ეკოლ-რომანისტები უარჰოფდნენ მოდერნულ ცხოვრებას,მოდერნულ გრძნობებსა და ემოციებს.მსოფლიო კაპიტალიზმის ფონი არ იძლევა პოეზიის თემებს.აქედან :ოლიმპის გაცოცხლება.
მეორე ასის უკიდურესმა რომანიზმმა იმსხვერპლა მაღალნიჭიერი პოეტი მორის დე პლესის.საშინელი გრამატიზმი.სამსართულიანი ბიოლოგიური ცნებები.არაბუნებრივი პათოსი,რომელიც ხშირად რიტორიკაში გადადის.მითოლოგიის ლექსიკონი უნდა გეჭიროთ ხელში,როცა მის Palas Occidental-ს და Odes Olimpigue-ს ჰკითხულობთ.
Que si_ai sur lyrc
Tait d'un doigt bien appris
Bruite
Rome,Athenes,Paris(Odes Olimp.)
ქვევით:
O Dian fidele
Humeur Olimpien
Modele
Mon esprit surletien...
მის ლექსებს ზეთის სუნი უდის.
ჟან მორეასის პოეზიას არ აკლია დიდი და გულწრფელი პათოსი ლათინური გენიისა.მის ლექსებში ჰკრთის ბერძნული სისადავე,ჰარმონია,სიმჭევრე და ძველ-ლათინური გრაცია.მისი პოეტური ხატები გამჭვირვალე და რჩეული,როგორც ბერძნული კრისტალი ვაზები.მისი ლექსი_ლაღია და უზადო.
ეტაპების მიხედვით თუ მივუდგებით თანამედროვე ფრანგულ პოეზიას,ბევრი მაღალნიჭიერი პოეტი განზე დარჩება.ზოგიერთი პოეტი ვერც ერთ სკოლას ვერ ეგუება.ერთი მათგანი არ შემიძლია არ ვახსენო.
თანამედროვე ევროპას სამი დიდი ქალი ჰყავს.სკანდინაველი_სელმა ლაგერლოფ,გერმანელი_რიკარდა ჰუხ,ფრანგი_ლა კონტესს ანნა დე ნოელ.გამოაკელით ეს სამი ქალი მსოფლიო ლიტერატურას და მაშინ უნებლიეთ უნდა დავეთანხმოთ ანტიფემინისტებს,რომ ქალისათვის აქტიური შემოქმედება მიუწვდომელია.
სამივე პოეტესა მარად ქალური პრიზმით შეჰყურებენ ბუნებასა და ცხოვრებას.როგორც მიჯნური,როგორც ცოლი,როგორც დედა,მათ სრულიად ეუცხოვებათ ის მოდერნული ქალაბიჭური იდეები,რომელიც თანამედროვე ქალს საზიზღარ ჰერმაფროდიტად აქცევს ხშირად.
ლა კონტესს ანნა დე ნოელ ერთი შესანიშნავი პოეტთაგანია დღევანდელ საფრანგეთში.
მახვილი და ელასტიური ინტელექტი.არაჩვეულებრივი ერუდიცია.დიდი არტისტული გემო.მისი ლექსების მისტიური,სევდაგადაკრული გრაცია ალაგ-ალაგ ნოვალისის ცისფერი რომანტიკით სუნთქავს.
ფრანგული კულტურის ქალური სინაზე შეუდარებლად ენამჭევრობს დე ნოელის პოეზიაში.გოეტე ამბობდა ფრანგებზე:რასაც ქალები მოასწავებენ მამაკაცთა შორის,იგივეა ფრანგები ერთა შორისო.
je viens,portant sur moi,
La douce odeur des mondes.
(”მოველ მოსილი ამქვეყნიურ ტკბილ სურნელებით”).
დე ნოელის ”Les Vivantes et les Mortes"(”ცოცხალნი და მიცვალებულნი”)_უმშვენიერესი საჩუქარია ფრანგული პოეზიისათვის(1913წ.).
ფრანგ სიმბოლისტების ძველი თაობიდან,სტეფან მალარმეს გარდა,ყველაზე ძლიერ ზეგავლენას ახდენს თანამედროვე პოეზიაზე ემილ ვერჰარენ.
ვერჰანერმა ჯერ კიდევ ომის დროს უღალატა l'art pour l'art-ის თეორიას და ძველს იმპრესიონისტულ ესთეტიზმს.თანამედროვე ინდუსტრიალი კულტურის მისტიური ვიზიონერი_ვერჰარენ ექსპრესიონისტული გაგების კოსმიური პოეტია.
ოკეანის გადაღმიდან ევროპულ პოეზიას გზას უნათებს უოტ უჲტმენი.
თავის ურბანიზმითა და პურიტანიზმით უჲტმენ გაცილებით უფრო ახლოა ექსპრესიონიზმთან,ვიდრე ნატურალისტებთან.
ვერჰარენ და უჲტმენი მომავალში სადავო მამათავრები გახდებიან ნატურალისტებისა და ექსპრესიონისტებისათვის.
საინტერესოა როგორც ლიტერატურული ძიება:დადა.ამ მოძრაობას სათავეში უდგანან ტრისტან ტცარა,ლუი არაგონ,ანდრე ბრეტონ.დადაიზმი არტურ რემბოს ესთეტიკის ზერელე ინტერპრეტაციის შედეგია.ამ ცოდვაში გიიომ აპოლინერსაც ედება ბრალი.

4.ფრანგი ექსპრესიონისტები
ექსპრესიონიზმი ბევრს ნაციონალური გერმანული მოძრაობა ჰგონია.ეს დიდი შეცდომაა.უკანასკნელ ათეულ წლებში მთელს ევროპაში საგრძნობი გახდა მისტიურ რელიგიური გრძნობის რენესანსი.საფრანგეთში ანრი ბერგსონმა დაამსხვრია რაციონალიზმის ციტადელი.გერმანიაში მოაზროვნეთა ლეგიონები იბრძოდნენ ამ მიმართულებით.გერმანია მისტიკის სამშობლოა.
ცხადია,ჩვენი საუკუნის მისტიური რენესანსი იაკობ ბოეჰმეს,მაისტერ ეკჰარტს და ანგელუს სილეზიუსის სამშობლოში უნდა დაწყებულიყო.
ფრანგული მწერლობის ახალი თაობის მარშიც რაციონალიზმის ციტადელებზე ბერგსონამდე დაიწყო.მისი მოძღვრება "elan vital"-ზე(”სასიცოცხლო ნახტომი”) და ინტუიციის გამოცხადებითი ძალის შესახებ ურყევი სარწმუნოების სიმბოლოა მისტიურად განწყობილი ახალი თაობისათვის.გერმანიაში ნიცშეს შემოქმედების პირველ ეტაპზე გათავდა ინდივიდუალიზმის ტრაგედია.სულით ავადმყოფი ნიცშე უკვე ჰგრძნოდა გაორებას.იგი აშკარად აცხადებდა,რომ აქ მარტოსვლა არ შეიძლება,რომ მოდის საუკუნე მასების მისტიკისა.ნიცშეზე გვიან,ახალი საუკუნის რიჟრაჟზე ფრანგმა პოლ ადამმა იგრძნო მასსების მისტიკის პირველი პოზაუენის ხმა.
La mystere des Foules!(”შეშლილთა მისტერია”)
პოლ ადამის მასების მისტიკას გაეხმაურა ლირიკოსი და რომანსიე ოჲჟენ მონფორ.
ამავე სანიშნოებით მოდის ჟაკ რევიერ(La roman d'aventures N.Revue francaise,1913).1980 წ. პარიზში არსდება ლიტერატურული კლუბი ”l'Abbaye".ინიციატორები შარლ ვილდრაკ,რენე არკოს,ჟორჟ დიუჰამელ.ეს კლუბი მცირე ხანში დაიშალა.იგივე პოეტები გაერთიანდნენ ჟიულ რომენის La vie Unanime-ის გარშემო.მათი დეკლარაცია:ახალი ჰუმანიურობა პოეზიაში.შარლ ვილდრაკის Chants desesperes მართლაც სასოწარკვეთილი ამღერებაა ომით განადგურებულ ევროპაზე.
ფრანგი ექსპრესიონისტები ისევე უარყოფითად შეჰხვდნენ უკანასკნელ მსოფლიო მასაკრებს,როგორც მათი გერმანელი კოლეგები.საგულისხმოა,სიმბოლისტები აპოლიტიკოსები იყვნენ.მსოფლიო ომის შემდეგ ისეთი მწვავე ხასიათი მიიღო მსოფლიო პოლიტიკამ,რომ აპოლიტიკოსობა დღეს მხოლოდ შარლატანებს შეუძლიათ.ყოველთვის და ყოველ დროში ხელოვნებისა და კულტურის ბედი დიდი პოლიტიკიდანაა დამოკიდებული.
ექსპრესიონისტების პოლიტიკური კრედო:
ძირს მსოფლიო ომი,ძირს მსოფლიო კაპიტალიზმი!
ომმა წარმოშვა ახალი,გათახსირებული კლასი,რომელიც არსებითად განსხვავდება თავისი წინაპრის,უფრო ”განათლებული” ბურჟუაზიისგან.
უკულტურო,”ნუვორიშ”(”ახალი დროის მდიდარი კაცი”),სპეკულანტი.
რენე არკოსს ახალ ეთიურ იდეალებს ჰქადაგებს.
”Le meilleur homme"_უკეთესი კაცი!სინტეზი ღვთაებრივის და მარადიულის!
ჟორჟ დიუჰამელმა მთელი ყურადღება მიიქცია თავისი ”Vie des martyrs et civilisation"-ით_”მარტვილთა ცხოვრება და ცივილიზაცია”.რამდენადაც ორიგინალური დიუჰამელის არტისტული ფილოსოფია,იმდენად უსრულოა მისი წერის მანერა;იგი ფორმალიზმის უარყოფამ მეორე უკიდურესობამდე მიიყვანა.დიუჰამელის ფორმას დიდი დაუდევრობა ეტყობა.
ჯგუფების გარეშე დიდად თვალსაჩინო ფიგურაა ვალერი დარბო(ლიტერატურულ ასპარეზზე გამოვიდა 1902წ.).ვალერი დარბოს პოეზიაში ოკეანიის ხომალდების და ბენზინის სუნი სდის.ვალერი დარბო ევროპული კოსმოპოლიტიზმის პოეტია.”სამყარო ვითარცა გაფართოებული სამშობლო”.აქ იგი გოეტეს კოსმოპოლიტიზმს უკავშირდება.ვალერი დარბო უმღერის ევროპული დიდი ცივილიზაციის მწუხრსა და ცისკარს.დარბო მარინეტიზე ადრე იყო ფუტურისტი.

5.კლოდელი და ბარესი
მარტოხელათა შორის აღსანიშნავია პოლ კლოდელი თავის მეფურ მარტოობაში.ამ ტიპის პოეტები ლიტერატურულ მარქაფებს არ დაეძებენ.
პოლ კლოდელი ახალი საფრანგეთის სიამაყეა.
მისი პოეზია მღვდელმსახურებაა მისტიურად მურუჟიან გოტიურ კათედრალის თაღებს ქვეშ.მისი დიდი ხმა ორღელია გოტიურ კათედრალისა.
კლოდელი კათოლიკური მისტიციზმის პირმშოა.ღრმა რელიგიოზური გრძნობებითაა გამთბარი მისი ”ვერზეტები”,მისი პატარა პოემები და დრამები(l'otage,l'Anonce fait Marie).
თანამედროვე ფრანგ რომანისტებს ანატოლ ფრანსი,ანდრე ჟიდი,მორის ბარესი და ახალი თაობიდან ჟან კოკტო(თავის ”თომას ლ’იმპოსტერით”)აძლევს ტონს.უახლეს პოეზიის შეფებად პოლ კლოდელი და ვალერი დარბო უნდა ჩაითვალონ.
ჯერ კიდევ 1902 წ. გეორგ ბრანდესმა მიაქცია ყურადღება კლოდელს.ცხადია,გასული საუკუნის ფხიზელ რაციონალიზმზე აღზრდილი ბრანდესი უარყოფითად ექცევა კლოდელის მისტიციზმს.
პარიზში(1923 წლის ოქტომბერში)კერძო საუბარში ბრანდესმა განაცხადა:პოლ კლოდელი საფრანგეთის რეაქციის სულის ჩამდგმელიაო.იგი ამ მხრით მორის ბარესს უახლოვდება.იდეოლოგიურად პოლ კლოდელი ბერგსონს ემყარება.მისი რელიგიური მსოფლმხედველობა ლირიულად განსახიერდა მის ხუთ ოდაში.
Soez beni,mon Dieu,qui m'avez delivre de la mort.(იყავ კურთხეულ,უფალო ჩემო,რომ დამიხსენი სიკვდილისაგან).
თავის "l'Art poetique"-ში იგი კათოლიკურ მეტაფიზიკას ჰქადაგებს.
ხილული და უხალავი სამყარო ერთი ჰარმონიული ღვთაებრივი სუნთქვითაა გამთბარი.კოსმიურობაში ღვთაებრივი ჰარმონიის აღმოჩენა.
არტურ რემბოს და შარლ ბოდლერის დემონიური პოეზიის სტიქიონიდან გამოსული კლოდელი უმეშვეოდ უკავშირდება ალიგჰიერი დანტეს მისტიურ მეტაფიზიკურ რეგიონებს.
პოეზიაში თუ პოლ კლოდელი მეთაურობს ანაბაზისს ალიგჰიერ დანტესაკენ,პროზაულ ლიტერატურაში მორის ბარესს ხელმძღვანელობს ამ უკუქცევას.
ფრანგული სულობა იტალიურ რენესანსზე აღორძინდა.ამიტომაც გასაგებია ამ ორი გიგანტის დანტესკენ უკან მოხედვა.დანტეს სიკვდილიდან 600 წლის შესრულების გამო სამი სიტყვა წარმოსთქვა მორის ბარესმა პარიზში:დანტე,პასკალი,რენანი.
”დანტეს პურგატორიოში განსახიერებულია ძალა და ძლიერება ოგიუსტ ბარბიესი,ესთეტიზმი დანტე გაბრიელ როზეტის,ფლუიდობა პოლ ვერლენის და რობერტ ბროვნინგის მისტიციზმი”.
”დანტეს ”სამოთხე” ეს სურვილის ექზალტაციაა.ექზალტაცია ჭვრეტისა.ბერგსონი იცნობს ნეტავი დანტეს სამოთხეს?”
”ბერგსონი,რომელიც ექსპერიმენტულ მეტაფიზიკის(sic!კ.გ.)შექმნისათვის ოცნებობს,იცნობს თუ არა იგი ამ სახეებში,სიმბოლოებში ამეტყველებულ მისტიკისა და მეტაფიზიკის უდიდეს ესსეის?”(მ.ბარეს.დანტე.პასკალი.რენანი.).
დანტეში ჰხედავს მორის ბარესი უდიდეს მიჯნას,რომელიც მერმისშიაც უნდა იქნეს ზღუდე გერმანულსა და ლათინურ კულტურათა შორის.აქ თავს იჩენს ბარესის გერმანოფობობა.
თანამედროვე საფრანგეთის იდეური ინსპირატორები მორის ბარეს და ანატოლ ფრანს,როგორც მთელი რომანული სკოლა უახლესი პოეზიისა,თუმცა სხვადასხვა რიგად,მაგრამ ყველანი გერმანულ-ლათინური კულტურის პირველსათავეებისაკენ იშვერენ ხელს.ასეთივე რანგის დიდი მწერალი რომენ როლანი,წინააღმდეგ,გერმანიას შეჰყურებს როგორც მესსიას.მისი ინსპირატორია გერმანელი ბეთჰოვენი.

6.ახალი ადამიანი

მორის ბარესის და ანატოლ ფრანსის ინტელექტუალური ანაბაზის ანტიკისა და რენესანსისაკენ მრავალგზის ნაცადია.
ევროპული კრიზისის მიზეზები ამ უკუქცევით ამოიწურება.ევროპის სულიერი კრიზისი,ეს არ არის სტილის კრიზისი,არც იდეური გაკოტრება.
მითოსს მოკლებული დრო.აქ არის სიმძიმე.
როგორც ქრისტიანული ერის პირველ ათასეული წლების მიწურულში,დღესაც რადიკალური გარდატეხის მოლოდინში ვართ.ათასეული წლების უღელტეხილები ძნელი გადასავალი ყოფილა.
არა მარტო ხელოვნება,თვით სოციალიზმი რელიგიად უნდა იქცეს.სოციალიზმი ჩვენ თვალწინ რელიგიურ იერს ღებულობს.
ექსპრესიონისტების უახლესმა ლიტერატურულმა თაობამ სწორედ შეიგნო ევროპული კრიზისის მთავარი მიზეზი.მითოსს მოკლებული დრო უნდა დაძლეულ იქნას.მიტომაც ექსპრესიონიზმი არ არის ლიტერატურული სტილის საკითხი.იგი უპირატესად ახალი რელიგიის ფეხმძიმობაა.
ახალი ეთოსი.
ახალი ჰუმანიურობა.
ახალი ადამიანი,_ისმის სცენიდან,პოეზიიდან,კათედრიდან.
”მოიტათ ახალი ადამიანი”,_გაისმის ფრიც ფონ უნრუჰს უკანასკნელ ტრაგედიაში:”ვარდების ბაღნარი”("Rosengarden").ზეცის დრივეები უნდა გაიხსნას.დინამიტით ავაფეთქოთ ძველი მიწა და ძველი იდეალები!
ახალი თაობა ციდან ჩამოდის.ტრაგედიის გმირი_დიტრიხი ჰამლეტის ტკივილებითაა სნეული.მისი სიყვარულის გმირები:ელინორ და ვერონიკა.ელინორ_ხატებაა მიწიერი სიყვარულისა.ვერონიკა_ზეციური ზმანებისა(დაუპირისპირეთ ღვთაებრივი კომედიის საკრალურ ეროტიკას).
ფრიდრიხ შილლერმა მე-18 საუკუნეში იგრძნო ევროპის სულიერი კონფლიქტების მოახლოება.”ჩვენი საუკუნე,_სწერდა იგი,_მარიონეტივით ქანაობს სიმახინჯისა და ველურობის სამანებს შორის”.განა იგივე არ ითქმის ახალ ევროპაზე?განა ყოველივე მაღალსა და მშვენიერს განადგურებას არ უპირებს პრაქტიკული ანგარების იდეალებით აღტყინებული ეპოქა?მაგრამ შილლერი იმ ბედნიერი,სათნო და პიეტეტით აღსავსე თაობის წარმომადგენელი იყო,რომელსაც კიდევ შეეძლო ეთქვა:”და საუკუნის გზისასაქცევართან სდგახარ ბრწყინვალე ბზის ტოტით ხელში”.
ერთი ვიკითხოთ მოეძებნება კი ახალ ევროპას უნრუჰს დიტრიხივით მიწიერ და ზეციერ ვნებების შემთავსებელი გული?აქვს თუ არა ახალ ევროპის პოეზიას იმდენი სულიერი ძალა,რომელიც თანამედროვე მექანიურ ცივილიზაციის ინფერნოს ისევ ღმერთებით და მარტვილებით დაასახლებს?იქნება ისევ პოეზია იგი ნარნარი და ნაზი ბეატრიჩე,რომელიც დანტესავით განაწამებ კაცობრიობას სამოთხის დაუნჯებულ ბჭეებში შეიყვანს?მოეპოვება თუ არა თანამედროვე ევროპას ახალი სულობით ავსილობა,მარტვლის ჯიუტობით რომ იტყოდეს:”ჩვენი სარწმუნოება”ჩვენი მტკიცე სიმაგრე?...”
თუ ”ჰო” ითქმის,მაშინ მითოსს მოკლებული დრო დაძლეულ იქნება.
ორაკულის ბრძანებით,მეგობრებმა უფსკრულის პირად დასვეს პსიხე რათა ბინდისას ღმერთს წაეყვანა.
თანამედროვე სულობაც უფსკრულების ნაპირზე მოელის ახალ ღმერთს,ახალ იდეებს.
ღმერთი მოვა,ხმობა უნდა ღმერთს!

კონსტანტინე გამსახურდია,1924 წ.