სიჩუმე

”სძინავს მწვერვალებს,ხეობანი,
კლდენი და ქვაბნი გაჩუმებულან”.
ალკმენი
”ყური დამიგდე”,სთქვა დემონმა,როდესაც თავზე ხელი დამადო:”ქვეყანა,რომლის ამბავსაც მე მოგითხრობ,მდინარე ზაირის ნაპირს მდებარე,ლიბიის მწირი ქვეყანაა და იქ არც მყუდროებაა და არც სიჩუმე.
”ამ მდინარის წყალი ზაფრანისა და სნეული ფერისაა და ნიადაგ კრთის მზის წითელი თვალის ქვეშ,შფოთი და მღელვარე,მდინარის ლამიანი სარეცელის ორივ მხრივ,მრავალ მილიათა სივრცეზე გადაჭიმულია წყლის შროშანთა ფერმკრთალი უდაბნო.აქ მარტოობაში ისინი ერთმანეთს შესჩივიან და ზევით იწვდიან თავიანთ გრძელ და უშნო კისრებს და არხევენ უკვდავ თავებს,და აქ მათ შორის გაისმის იდუმალი,თითქოს ქვესკნელის წყლის შხუილის ჩურჩული.და ისინი შესჩივიან ერთმანეთს.
”მაგრამ არის საზღვარი მათის სამეფოს_ბნელი,საშინელი ტყის საზღვარი.იქ ბუჩქნარი მუდამ მღელვარებს,როგორც ჰებრიდების ირგვლივ მებრძოლი ტალღები.მაგრამ ზეცაში ქარი არა ჰქრის.და მაღალი მოხუცი ხეები მძლავრი ხმაურობით მოუსვენრად ირწევიან და მათი მაღალი წვეროებიდან თითო თითოდ ძირს სცვივა უკვდავი ნამი.და მათ ძირში თავს აფარებენ უცხო და შხამიანი ყვავილები და იტანჯებიან მოუსვენარს ძილში.და მაღლა რუხი ღრუბლები შრიალით და წიოკობით მარად დასავლეთისკენ ისწრაფვიან,ვიდრე ჩანჩქერით არ გადაექანებიან ალმოდებულ ცისკამარის ზღუდეს.მაგრამ ცაში ქარი არა ჰქრის და მდინარე ზაირის ნაპირს არც მყუდროებაა და არც სიჩუმე.
”ღამე იყო და წვიმდა,დენის დროს იგი წვიმა იყო,ხოლო ძირს დაცემული სისხლად შეიქმნებოდა.და მე ვიდექი ჭაობში წყლის აწოწილ შროშანთა შორის და წვიმა თავს მასხავდა_და წყლის შროშანნი ერთმანეთს შესჩიოდნენ თავიანთ დიადს მარტოობაში.და უეცრად თხელს საშინელს ნისლს შორის გამოჩნდა მთვარე,და იგი იყო ალისფერი.და თვალი მოვკარი წყლის პირს მდგომარე დიდ კლდეს.და კლდე იყო მყიე,საშინელი და მაღალი_კლდე იყო მყიე.ქვაში ამოჭრილ იყო ასოები და გავიარე წყლის შროშანთა ჭაობი,ვიდრე არ დავუახლოვდი ნაპირს,რათა ქვის წარწერა ამომეკითხნა.მაგრამ წაკითხვა ვერ შევძელი და პირი ვიბრუნე ჭაობისაკენ.როდესაც მთვარემ უფრო წითლად გააშუქა,მე მოვიხედე და კვლავ დავაცქერდი კლდეს და წარწერას,და წარწერა იყო სასოწარკვეთილი.
”და ავიხედე მაღლა და იქ კლდის თხემზე იდგა ადამიანი.და მე დავიმალე წყლის შროშანთა შორის და თვალს ვადევნებდი ადამიანის მოქმედებას.და ადამიანი იყო ტანად მაღალი და ახოვანი და მხარ-ტერფამდე გახვეული ძველ რომაელთა ტოგაში.და მისი ტანის მოხაზულობა_ბინდით მოსილი,მაგრამ მისი სახე_ღვთაების სახე;ღამის,ნისლის და მთვარის ჩადრს მისი პირი არ დაებურა.და მისი შუბლი იყო დიდებული აზრით,და მისი თვალები შმაგი მწუხარებით,და მის სახეზე აქა-იქ გაბნეულს ნაოჭებში მე ამოვიკითხე იგავი სევდისა და მაშვრალობისა და სიძულვილი კაცობრიობისა და წყურვილი მარტოობისა.
”და ადამინაი იჯდა კლდეზე და თავი დაეყრდნო ხელზე და შეჰყურებდა სასოწარკვეთას.უცქეროდა მოუსვენარს ბუჩქნარს ძირს,და მოხუც ხეებს მაღლა და მოშრიალე ცას ზევით და ალისფერ მთვარეს.და მე ვიწექი წყლის შროშანთა ბუნაგში და ვუთვალთვალებდი ადამიანის მოქმედებას.და ადამიანი თრთოდა მარტოობაში;_მაგრამ ღამე არ იკლებდა და ის კი იჯდა კლდეზე.
”მაშინ შევედი ჭაობის ჯურღმულებში და დავხეტიალობდი შროშანთა უდაბნოში და ვუხმობდი ჰიპოპოტამთ,ჭაობის წუმპეში რომ სცხოვრობდნენ.და ჰიპოპოტამებმა გაიგონეს ჩემი ძახილი და ბეღემოტებთაბ ერთად მოგროვდნენ კლდის ძირში და ღრიალებდნენ საშინლად და მთვარე ზევით დასცქეროდა მათ.და მე ვიწექი ჩემს ბუნაგში და ვუთვალთვალებდი ადამიანის მოქმედებას. და ადამიანი თრთოდა მარტოობაში;_მაგრამ ღამე არ იკლებდა და ის კი იჯდა კლდეზე.
”და ადამიანმა ზეცას თვალი მოაშორა და უყურებდა მწუხარე მდინარე ზაირას და ყვითელს უმზგავს წყალს და წყლის შროშანთა ფერწასულ ლეგიონს.და ადამიანი უსმენდა წყლის შროშანთა ოხვრას და ჩურჩულს,მათ შორის რომ გაისმოდა.და მე ვიწექი ჩემს ბუნაგში და ვუთვალთვალებდი ადამიანის მოქმედებას. და ადამიანი თრთოდა მარტოობაში;_მაგრამ ღამე იკლებდა და ის კი იჯდა კლდეზე.
”მაშინ დავსწყევლე სტიქიონები ამბოხების შეჩვენებით;და ზეცაში,სადაც წინედ ქარს არ უქროლია,საშინელი ქარიშხალი ამოვარდა და ცა გაწითლდა ქარიშხალის ბრაზით_და წვიმა სცემდა ადამიანის თავს_და მდინარე აზვირთდა_და მდინარე სულს ღაფავდა ქაფში_და წყლის შროშანთ შეჰკივლეს თავიანთ სარეცელზე_და ქარი ამსხვრევდა ტყეს_და ელვა სრიალებდა_და მეხი ჩამოვარდა_და კლდე შეინძრა საფუძვლითურთ და მე ვიწექი ჩემს ბუნაგში და ვუთვალთვალებდი ადამიანის მოქმედებას.და ადამიანი თრთოდა მარტოობაში;_მაგრამ ღამე იკლებდა და ის კი იჯდა კლდეზე.
”მაშინ განვრისხდი და დავსწყევლე სიჩუმის შეჩვენებით მდინარე და შროშანნი,ქარი და ტყე,ცა და ქუხილი და წყლის შროშანთა ოხვრა.და შეჩვენებულნი გაჩუმდნენ.და მთვარემ შესწყვიტა სრბოლა ცის ბილიკზე_და ელვა აღარ ელვარებდა_და ღრუბლები უძრავად დაეკიდნენ_და მდინარე დადგა თავის დონეზე და შეჩერდა_და ხეები აღარ ჰქანაობდნენ_და წყლის შროშანნი აღარ ირხეოდნენ და მათ შორის ჩურჩული აღარ გაისმოდა,აღარც აჩრდილი ხმაურობისა უზღვარს უდაბნოში.და მე დავაცქერდი კლდეს,ქვის წარწერას და ის შეცვლილიყო;_და წარწერა იყო სიჩუმე.
”და დავაცქერდი ადამიანის სახეს და მისი სახე შიშით გაფითრებულიყო.და უეცრივ თავი მოაშორა ხელს და ზეზე წამოდგა და ყურს უგდებდა.მაგრამ არრა ხმა უზღვარ დიდს უდაბნოში არ გაისმოდა და წარწერა კლდეზე იყო სიჩუმე.და ადამიანს გააჟრჟოლა და უკუ იქცა და გაჰქრა საჩქაროდ და მე თვალი აღარ მომიკრავს”.


.............................................
ბევრი ლამაზი თქმულებაა მოგვთა წიგნებში_მოგვთ რკინით კაზმულ მელანქოლიურ ფოლიანტებში.იქ,ვიმეორებ,დიდებული ზღაპრისა ცისა და დედამიწის და ძლიერი ზღვისა,და გეენიებისა_ზღვას,დედამიწას და ზეცას რომ მფლობელობენ.დიდი სიბრძნეა სიბილათა თქმაში და წმინდა ამბები ესმოდათ ძველად თალხ ფოთლოვანითგან,დოდონის ირგვლივ რომ ირხეოდა._მაგრამ ვფიცავ ალლახს,ჩემს გვერდით საფლავის ჩრდილში მჯდომარე დემონის მიერ ნაამბობი ყველაზე გასაკვირველია!და როდესაც დემონმა დაამთავრა ზღაპარი,იგი ჩაძვრა საფლავის ნაპრალში და სიცილი დაიწყო.და დამწყევლა მე,რადგანაც სიცილი არ შემეძლო.და ფოცხვერი,მარად რომ საფლავში ბინადრობს,გამოვიდა და დაწვა დემონის ფერხთით და სახეში ჩააშტერდა.

ედგარ ალან პო(თარგმნა ერეკლე ტატიშვილმა)



SILENCE

ALCMAN. The mountain pinnacles slumber; valleys, crags and caves are silent.


"LISTEN to me," said the Demon as he placed his hand upon my head. "The region of which I speak is a dreary region in Libya, by the borders of the river Zaire. And there is no quiet there, nor silence.


"The waters of the river have a saffron and sickly hue; and they flow not onwards to the sea, but palpitate forever and forever beneath the red eye of the sun with a tumultuous and convulsive motion. For many miles on either side of the river's oozy bed is a pale desert of gigantic water-lilies. They sigh one unto the other in that solitude, and stretch towards the heaven their long and ghastly necks, and nod to and fro their everlasting heads. And there is an indistinct murmur which cometh out from among them like the rushing of subterrene water. And they sigh one unto the other.


"But there is a boundary to their realm -- the boundary of the dark, horrible, lofty forest. There, like the waves about the Hebrides, the low underwood is agitated continually. But there is no wind throughout the heaven. And the tall primeval trees rock eternally hither and thither with a crashing and mighty sound. And from their high summits, one by one, drop everlasting dews. And at the roots strange poisonous flowers lie writhing in perturbed slumber. And overhead, with a rustling and loud noise, the gray clouds rush westwardly forever, until they roll, a cataract, over the fiery wall of the horizon. But there is no wind throughout the heaven. And by the shores of the river Zaire there is neither quiet nor silence.


"It was night, and the rain fell; and falling, it was rain, but, having fallen, it was blood. And I stood in the morass among the tall and the rain fell upon my head -- and the lilies sighed one unto the other in the solemnity of their desolation.


"And, all at once, the moon arose through the thin ghastly mist, and was crimson in color. And mine eyes fell upon a huge gray rock which stood by the shore of the river, and was lighted by the light of the moon. And the rock was gray, and ghastly, and tall, -- and the rock was gray. Upon its front were characters engraven in the stone; and I walked through the morass of water-lilies, until I came close unto the shore, that I might read the characters upon the stone. But I could not decypher them. And I was going back into the morass, when the moon shone with a fuller red, and I turned and looked again upon the rock, and upon the characters; -- and the characters were DESOLATION.


"And I looked upwards, and there stood a man upon the summit of the rock; and I hid myself among the water-lilies that I might discover the actions of the man. And the man was tall and stately in form, and was wrapped up from his shoulders to his feet in the toga of old Rome. And the outlines of his figure were indistinct -- but his features were the features of a deity; for the mantle of the night, and of the mist, and of the moon, and of the dew, had left uncovered the features of his face. And his brow was lofty with thought, and his eye wild with care; and, in the few furrows upon his cheek I read the fables of sorrow, and weariness, and disgust with mankind, and a longing after solitude.


"And the man sat upon the rock, and leaned his head upon his hand, and looked out upon the desolation. He looked down into the low unquiet shrubbery, and up into the tall primeval trees, and up higher at the rustling heaven, and into the crimson moon. And I lay close within shelter of the lilies, and observed the actions of the man. And the man trembled in the solitude; -- but the night waned, and he sat upon the rock.


"And the man turned his attention from the heaven, and looked out upon the dreary river Zaire, and upon the yellow ghastly waters, and upon the pale legions of the water-lilies. And the man listened to the sighs of the water-lilies, and to the murmur that came up from among them. And I lay close within my covert and observed the actions of the man. And the man trembled in the solitude; -- but the night waned and he sat upon the rock.


"Then I went down into the recesses of the morass, and waded afar in among the wilderness of the lilies, and called unto the hippopotami which dwelt among the fens in the recesses of the morass. And the hippopotami heard my call, and came, with the behemoth, unto the foot of the rock, and roared loudly and fearfully beneath the moon. And I lay close within my covert and observed the actions of the man. And the man trembled in the solitude; -- but the night waned and he sat upon the rock.


"Then I cursed the elements with the curse of tumult; and a frightful tempest gathered in the heaven where, before, there had been no wind. And the heaven became livid with the violence of the tempest -- and the rain beat upon the head of the man -- and the floods of the river came down -- and the river was tormented into foam -- and the water-lilies shrieked within their beds -- and the forest crumbled before the wind -- and the thunder rolled -- and the lightning fell -- and the rock rocked to its foundation. And I lay close within my covert and observed the actions of the man. And the man trembled in the solitude; -- but the night waned and he sat upon the rock.


"Then I grew angry and cursed, with the curse of silence, the river, and the lilies, and the wind, and the forest, and the heaven, and the thunder, and the sighs of the water-lilies. And they became accursed, and were still. And the moon ceased to totter up its pathway to heaven -- and the thunder died away -- and the lightning did not flash -- and the clouds hung motionless -- and the waters sunk to their level and remained -- and the trees ceased to rock -- and the water-lilies sighed no more -- and the murmur was heard no longer from among them, nor any shadow of sound throughout the vast illimitable desert. And I looked upon the characters of the rock, and they were changed; -- and the characters were SILENCE.


"And mine eyes fell upon the countenance of the man, and his countenance was wan with terror. And, hurriedly, he raised his head from his hand, and stood forth upon the rock and listened. But there was no voice throughout the vast illimitable desert, and the characters upon the rock were SILENCE. And the man shuddered, and turned his face away, and fled afar off, in haste, so that I beheld him no more."


Now there are fine tales in the volumes of the Magi -- in the iron-bound, melancholy volumes of the Magi. Therein, I say, are glorious histories of the Heaven, and of the Earth, and of the mighty sea -- and of the Genii that over-ruled the sea, and the earth, and the lofty heaven. There was much lore too in the sayings which were said by the Sybils; and holy, holy things were heard of old by the dim leaves that trembled around Dodona -- but, as Allah liveth, that fable which the Demon told me as he sat by my side in the shadow of the tomb, I hold to be the most wonderful of all! And as the Demon made an end of his story, he fell back within the cavity of the tomb and laughed. And I could not laugh with the Demon, and he cursed me because I could not laugh. And the lynx which dwelleth forever in the tomb, came out therefrom, and lay down at the feet of the Demon, and looked at him steadily in the face.